چرایی و چگونگی تشکیل سپاه ؛ بخش نخست

سپاه پاسداران که رکنی بزرگ در پیروزی انقلاب اسلامی است، با اقتدا به مولای خود سید مظلومان، علیه الصلوة و السلام، نجات بخش ملت ایران و اسلام عزیز از شب های تاریک و ظلمانی ستم شاهی بوده و در پاسدارای از انقلاب و هدف های آن عاملی مؤثر و رکنی رکین بوده و هست.حضرت امام خمینی(ره)

به قلم علیرضا مالمیر

باپیروزی انقلاب اسلامی در  22بهمن سال 57 موازنه قدرت بین المللی تغییر بنیادینی کرد. رهبران بلوک شرق و غرب که تا قبل از پیروزی انقلاب یکه تاز میدان سیاست خارجه بودند، از ناحیه این انقلاب احساس خطر می کردند. این موضوع تا بدان حد برایشان نگران کننده بود که «فرانسیس فوکویاما» نظریه پرداز ژاپنی امریکایی تبار به صراحت اعلام می دارد: (خدایی را که غرب با غربت و ذلت به آسمان تبعید کرده بود،[امام]خمینی با عزت و عظمت به زمین بازگرداند.)

از این رو تهدید و خصومت ها از ناحیه دشمنان انقلاب اسلامی کاملا احساس می شد. زیرا ایرانی که قبل از پیروزی انقلاب جولانگاه تاخت و تاز غرب به ویژه آمریکا بود؛ اینک در مقابل تمام دنیای آنها ایستاده است. به همین خاطر، مترصد ضربه زدن و نابودی حکومت نو پای اسلامی برآمدند.

قدر مسلم می بایست این انقلاب و استمرار حرکت آینده آن مورد حفاظت و نگهبانی قرار می گرفت. از آنجا که برخوردار بودن هر سیستم حکومتی از نیروی نظامی متهعد و مقتدر به جهت نگهبانی و دفاع از آن نظام امری ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ انقلاب اسلامی ایران هم از این قاعده مستثنی نبود.

حال ممکن است این سؤال مطرح شود با وجود نیروهای نظامی دیگر، مانند ارتش و شهربانی چه نیازی به تشکیل  نهادی به نام سپاه پاسداران احساس می شد؟

ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که  در ابتدای پیروزی انقلاب قوای نظامی و انتظامی از توانایی لازم در جهت حفظ و نگهبانی از نظام نو پای اسلامی برخوردار نبودند. در ذیل به بررسی  وضعیت اجمالی این نیروها در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی می پردازیم:

ارتش:

- بیش از 70000 نفر از مردم در جریان انقلاب توسط ارتش رژیم سابق به شهادت رسیده بودند.

-سران ارتش و افراد جنایتکار آن توسط مردم دستگیر، محاکمه و بعضا اعدام شدند.

- تعدادی از سران و فرماندهان ارتش مانند «ازهاری» و«اویسی» از کشور گریخته بودند.

-در حمله مردم به پادگان های نظامی سلاح های ارتش به دست مردم افتاده بود.

-گروهک های الحادی و  التقاطی به شدت در بدنه ارتش رسوخ کرده بودند.

- جمع آوری و غارت مقدار زیادی سلاح و مهمات پادگان های ارتش توسط گروه های محارب.

- عدم فرصت کافی جهت بازیابی توان نظامی سابق و انسجام لازم جهت اجرای ماموریت دفاع از انقلاب اسلامی.

این در حالی است که  پس از بازسازی و جداکردن ضد انقلاب و فرصت طلبان از بدنه  مؤمن نیروهای نظامی، ارتش جمهوری اسلامی ایران به جایگاه اصلی خود دست یافت. در جریان انقلاب و جنگ تحمیلی 47000 شهید تقدیم انقلاب اسلامی کرد.

ژاندارمری و شهربانی:

- نبود انسجام و وحدت  لازم بین نیروهای شهربانی و ژاندارمری در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی.

-عدم وجود پایگاه مردمی به خاطر اعمال و رفتار نامناسب دوران  رژیم ستم شاهی در سرکوب جریان انقلاب اسلامی.

کمیته های انقلاب اسلامی:

- انجام امور انتظامی و قضایی در کنار ژاندارمری، شهربانی و عدم وجود سلسله مراتب اداری و فرماندهی مناسب.

-عدم وجود انسجام لازم بین نیروها به جهت نبود آموزش، تجربه و یک دست نبودن منابع انسانی موجود.

قدر مسلم این ناهمگونی و عدم انسجام فی مابین نیروهای نظامی و امنیتی موجود با آغاز ناامنی ها، ترور و آشوب در کشور مصادف شده بود. از ترور شخصیت های انقلابی مانند «شهید مطهری» و «شهید بهشتی» تا حمله به پادگان مهاباد در 20 اسفند سال57 و غارت 15000 قبضه سلاح ژ3 و غائله ترکمن صحرا، کردستان، آتش زدن چاه های نفت خوزستان و...

وقوع چنین جریاناتی جوانان مسلمان و متعهد را برآن داشت تا در عرصه دفاع از انقلاب قدم بگذارند. از این رو در نخستین گام؛ سه هسته مختلف تشکیل شد. عده‌ای تحت فرمان «حسن لاهوتی» در پادگان «باغشاه تهران»(میدان حر) مستقر بودند. عده‌ای که نزدیکی فکری به نهضت آزادی و دولت موقت «مهدی بازرگان» داشتند مقرشان در ساختمان مرکزی ساواک در سلطنت آباد تهران(خیابان پاسداران) بود.

عده‌ای از مبارزان و زندانیان سیاسی قبل از انقلاب تحت فرماندهی «عباس آقازمانی»(ابوشریف) در پادگان جمشیدیه تهران استقرار داشتند.

در ابتدای امر این سه هسته اصلی از انسجام لازم برای اجرای ماموریت برخوردار نبودند. ازاین رو با تدبیر حضرت «امام خمینی(ره)» اساسنامه سپاه توسط  شورای انقلاب تصویب شد. در این بین نقش افراد شاخصی چون شهیدان «مطهری»،«بهشتی»، «محلاتی » و «آیت الله خامنه ای» در تدوین  این اساسنامه بی بدیل بوده است.

اینگونه بود که در 2 اردیبهشت سال 58 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به صورت رسمی و یکپارچه تأسیس شد.

همزمان با تأسیس این نهاد مردمی، افرادی که از نظر فکری و عملی خود را نمی توانستند با اهداف سپاه پاسداران وفق دهند؛ از این مجموعه خارج شدند. این افراد با تشکیل "سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی" مسیر اصلی خود را تغییر دادند.

در ابتدای امر هسته های اولیه سپاه پاسداران توسط گروه های مسلح قبل از انقلاب مانند: «توحیدی صف»، «موحدین»، «منصورون»، «امت واحده» و «فلاح » پایه گذاری شد. اولین فرمانده سپاه «جواد منصوری» بود.

اعضای اولیه سپاه عمدتا جوانان مبارز قبل از انقلاب بودند. در این بین از افرادی مانند شهید مهندس«باکری»، «محمدابراهیم همت»، «محمدحسین علم الهدی»، «ناصر کاظمی»، «مهدی زین الدین»، «احمد متوسلیان» و «محسن وزوایی» می توان نام برد.

سازمان  رزم سپاه از دو قسمت صف و ستاد تشکیل شده بود. نیروهای صف در پادگان «لشگر گارد» سابق (ساختمان حضرت ولیعصر(عج) فعلی)و ستاد مرکزی واقع در ساختمان  سابق ساواک درخیابان سلطنت آباد (پاسداران)مستقر بودند.

ادامه دارد