قلمدون : خدیجه (س) در زندگی زناشویی با رسول خدا (ص) زندگی بسیار ساده، بی تکلف را در پیش گرفت و یا به عبارتی محمدوار می زیست. او نه از روی اکراه، بلکه از صمیم دل، این راه و ر سم را پیش گرفت و بدین دلیل بود که پیامبر (ص) او را به جهت ژرف نگری و درست اندیشی و آراستگی به ارزش های والای انسانی " خدیجه کبری" یعنی بانوی بلندمرتبه و ارجمند، لقب داد.

ناهید زندی پژوه

زندگی بانوی خردمند اسلام، حضرت خدیجه کبری(س) برای زنان مسلمان درس های فراوانی دارد. چنانچه هر صبح در دعای ندبه امام زمان را با عنوان " و ابن خدیجه الغراء" فریاد می زنیم.

بایستی به ایوان چراغانی زندگی خدیجه (س) را بیابیم و راه و رسم بدرست زندگی کردن  را از آن بانوی بزرگوار یادگرفته تا رهسپار دیدار با جان جانان شویم.

توصیف فضایل آن بانوی بزرگ آنچنان گسترده است که نمی توان آن را در چند صفحه به نگارش آورد. اما آنچه در این فرصت یادآور می شوم، فشرده ای از فضایل آن بزرگوار است.

خدیجه از آن روز که با پیامبر (ص) همراه شد و به اسلام رو آورد، عشق پاکش را نثار دین و حضرت محمد(ص) کرد. چنانچه راحت ترین دوران زندگی پیامبر (ص) زندگی مشترک با حضرت خدیجه (س) بود.

آری بانو از طریق هم زبانی و هم اندیشی با رسول خدا (ص) مسیر تازه ای در زندگی یافته بود. راهی که هر لحظه با پیمودنش، روشن تر، هموارتر و آشناتر می شد. باور بانو روز افزون بود و برای ایشان، رفتار و گفتار و زوایای گوناگون زندگی محمد(ص) آیه های خداوند بود که از آسمان تقدیر ازلی ، نازل م شدند.

عدم مخالفت خدیجه (س) با شیوه خاص رسول اکرم(ص) در گذراندن اوقات خود در نماز و عدم اعتراض ایشان به غیبت های یک ماهه یا چند روزه پیامبر (ص) که توأم با مرارت و دشواری بود، روح بلندی را طالب است که تنها در وجود  نازنین آن بانوی محترمه به عنوان همسری فداکار می توان یافت.

اوج فداکاری و جان فشانی خدیجه (س) را بایستی در جریان محاصره چند ساله پیامبر و مسلمانان در شعب ابی طالب مشاهده کرد. آنچه قابل توجه است، این است که بانو شخصا مشمول محدودیت های ناشی از این عهدنامه نمی شد و او می توانست در مکه یا در هر جای دیگر ، بدون محدودیت زندگی کند.

زندگی در شعب ابی طالب انتخاب ایشان بود، زیرا حضرت خدیجه (س) حضرت محمد(ص) را انتخاب کرده بود. بانو اگر چه هاشمی نبود، ولی برای بنی هاشم ، مادری کرد و یکی از عوامل پایداری مسلمانان و به شکست کشاندن استبدادگران ، بخشندگی و بزرگ منشی حضرت خدیجه (س) بود که برای نجات مسلمانان تمام اموال خویش را هزینه کرد.

پیامبر اکرم (ص) پس از وفات حضرت خدیجه (س)  سال های زیادی به خوبی از این همسر وفادار خود یاد می کردند و بارها به یاد این بانوی بزرگوار می گریستند و در حضور دیگران عنوان می کردند که :

" خداوند بهتر از او را به من نداده است. او به من ایمان آورد ، هنگامی که مردم کافر بودند و نبوتم را تصدیق نمود، آن گاه که همه مرا تکذیب کردند و اموال خود را تمام در اختیار من گذاشت وقتی که مرا محروم کردند."

حضرت خدیجه (س) چنان آرامشی در فضای خانه برقرار کرده بود که برخی از مورخان از آن با عنوان " کان یسکن الیها " در ( نزد خدیجه آرامش یافت)  یاد کرده اند.

آن بانوی گرامی به مدت 25 سال در خانه رسول خدا (ص) زندگی نمود تا زمانی که زنده بود، پیامبر (ص) همسر دیگری را انتخاب نکرد ، تنها اوست که میان زنان پیامبر این خصوصیات را داشت و عدم ازدواج مجدد رسول خدا (ص) در زمان حیات خدیجه بیانگر جاذبه های معنوی فراوان ایشان است.

سالها پس از فوت حضرت خدیجه (س) تا نام خدیجه (س) برده می شد، اشک در چشمان رسول خدا (ص) جاری می گشت و از ایشان به نیکی یاد می کرد. به گزارش دیگر زنان پیامبر، هرگاه حضرت رسول(ص) ، گوسفندی را قربانی می کردند، مقداری از آن را برای دوستان خدیجه (س) می فرستادند. جالب آنکه محمد(ص) در روز فتح مکه ، مسیر حرکت را به گونه ای تعیین نمود که از کنار مزار آن بانوی گرامی عبور نمایند. هرگاه عشق و محبت خالصانه رسول خدا(ص) مورد اعتراض دیگر همسران قرار می گرفت، پیامبر خدا می فرمودند: " خدیجة  و أین مثل خدیجة ... خدیجه و کجاست همانندی برای خدیجه ؟"

اخلاص

حضرت خدیجه (س) وقتی که با پیامبر ازدواج نمود، دست در دست رسول خدا(ص) تاریخ ساز و نجات بخش در راه انجام وظیفه و به دوش کشیدن بار مسئولیت خویش، انواع شکنجه و آزار ، ترس و ناراحتی ، رنج و محرومیت و فقه و گرفتاری را به جان پذیرفت و کوچک ترین چشم داشت دنیوی نداشت. او پس از شنیدن شرایط و برنامه های آیین اسلام ، خالصانه فرمود:

" امنت و صدقت و رضیت و سلمت " گواهی پیامبر گرامی اسلام (ص) به ایمان عمیق و دستورات او ، بهترین گواه بر این اخلاص است. شاهد دیگر آنکه ایشان ثروت زیاد، اعتبار بسیار، آسایش و امنیت خویش را پای دین خدا نهاد و این همه فداکاری جز در پرتو اخلاص و یقین ممکن نمی باشند.

زهد و پارسایی

زهد به معنای دل کندن از علاقه های دنیوی و بی رغبتی به هر چیزی است که آدمی را از خدای متعال باز می دارد.

خدیجه (س) در زندگی زناشویی با رسول خدا (ص) ، زندگی بسیار ساده، بی تکلف و بی پیرایه ای را در پیش گرفت و یا به عبارتی محمدوار می زیست. او نه از روی اکراه، بلکه از صمیم دل ، این راه و ر سم را پیش گرفت و بدین جهت بود که پیامبر (ص) او را به جهت ژرف نگری و درست اندیشی و آراستگی به ارزش های والای انسانی " خدیجه کبری" یعنی بانوی بلند مرتبه و ارجمند ، عنوان داد . لقبی که چهارمین امام نور در پایگاه استبداد اموی، آنگاه که پیرامون نسب شریف و تبار پر افتخارش روشنگری می کرد، مادر والایش را با همان عنوان یاد نمود و فرمود:

انا بن محمد المصطفی

انا بن فاطمه الزهراء

انا بن سیده النساء

انا بن خدیجه الکبری

عبادت

بزرگترین فضیلت نفس ، ستایش مقام ربوبی و تقرب به ذات خدای متعال است. اگر عبادت با شرایط ویژه خود انجام شود، مقام بسیار بزرگ و افتخار آدمی خواهد بود.

حضرت خدیجه (س) در عبادت و پارسایی در میان زنان کم نظیر است ، زیرا ایشان در کثرت عبادت و در خلوص و از همه مهمتر در پیشتازی در قبول اسلام، نمونه تاریخ اسلام و بلکه نمونه آرمانی عبودیت و بندگی است.

از سال اول تا سوم بعثت ، به جز امیرالمؤمنین (ع) و خدیجه (س) کسی اسلام نیاورد و  این دو انسان برجسته و بزگ منش ، به همراه پیامبر (ص) دور از چشم شرک گرایان و تاریک اندیشان ، در برابر خدای متعال به عبادت و نیایش ایستاده و دست نیاز و ادب به بارگاه آن بی نیاز می بردند.

صبر

صبر یکی از صفات زندگی ساز و تکامل دهنده آدمی است. برخی به غلط می پندارند که صبر به معنای تحمل بدبختی ها و تن دادن به خواری است؛حال آنکه معنای درست صبر ، پایداری در برابر شداید ، ترک گناهان ، استقامت در عبادت و اطاعت و کسب خشنودی خداوند متعال است.

حضرت خدیجه (س) در اطاعت حق و ترک گناه، شکیبا بود. او در برابر رویدادهای سخت و سهمگین صدر اسلام ، با قامت استوار ایستاد و صبوری می ورزید.

 حق جویی

ایمان و اسلام خدیجه کبری یک انتخاب بود، نه یک اضطرار ، خداپرستی و دوری از انحرافات و خرافات آن روزگار، آرمان بزرگ خدیجه بود. به گواه شواهد تاریخی و روایات ، حضرت خدیجه (س) سال ها در اندیشه جامعه ای نور و در جستجوی بعثت دگرگون ساز آخرین پیامبر(ص) بود  و در این راه ، افزون بر مطالعه با عالمان مسیحی و یهودی مشورت می نمود.

همین خصلت حق جویی و حق پذیری بود که او را نخستین ایمان آورنده به خدای متعال و پیامبرش از میان زنان و پیشتاز در اسلام و پیشگام در نماز و جهاد و هجرت و فداکاری قرار داد.

 آن بانوی گرامی بصیرت و درایت ، آمادگی لازم برای تحول پذیری و گرایش به راه و رسم تازه و پیام و برنامه نو را داشت. ایشان مدتها در اندیشه آخرین پیامبر بود ؛ به همین دلیل هم هنگامی که در برابر دعوت جدید قرار گرفت ، توانست خیلی سریع تصمیم بگیرد و به آن حضرت ایمان آورد.

بصیرت

ویژگی منحصر به فرد خدیجه (س) بصیرت و بینش بود. با نگرش به فراز و نشیب های الهام بخش زندگی این بانوی گرامی، مایه های بصیرت وافرشان به روشنی جلوه گر است.

ایشان در پرتو همین بصیرت بود که خواستگاران زیادی داشتند که به همه آنها " نه" گفت. اما هنگامی که با انسانی امین و پاکدل و شایسته ، چون محمد امین آشنا شد؛ همه آداب و رسوم جاهلی و خرافی را به تمسخر گرفت و خود پیشنهاد  پیوند با آن وجود گرانمایه را داد.

 از جریان علاقه و عشق خدیجه (س) به پیامبر اسلام (ص) و گفته های او در می یابیم که این علاقه بر محور ارزش های پاک انسانی بوده است . بدون آنکه ذره ای مسائل مادی مطرح باشد. حضرت خدیجه (س) در یکی از اولین گفتگوهای خود با پیامبر (ص) علت علاقه خود را چنین بیان می کند:

" من به تو علاقمند شدم ، زیرا با من خویشاوندی؛ در میان قومت ، شریفی؛ در نزد قبیله ات ، به امانت داری مشهوری ، دارای اخلاق نیک می باشی و راستگو هستی ."

ولایت پذیری

حضرت خدیجه (س) دوستی علی علیه السلام  را در امتداد دوستی محمد (ص) و خدای متعال می پنداشت. اهتمام بانوی بزرگ اسلام به علی (ع) آن چنان روشن بود که خدمتکاران او در پاسخ پرسش افراد ناشناس از علی (ع) گفتند: این نوجوان برادر محمد (ص) و محبوب تر از همه در نزد اوست. او نور چشم خدیجه (س) است.

خدیجه کبری با شناخت مقام والای علی و آراستگی اش به بینش و منش الهی و با رهنمود خدای متعال و پیامبرش (ص) با او به عنوان جانشین راستین  پیامبر بیعت نمود.

مدیریت

پیامبر در تدبیر امور و سازماندهی شئون و در همه ابعاد زندگی اجتماعی – سیاسی خدیجه (س) را به عنوان مشاور بزرگ خویش می نگریست و از خرد بزرگ و درایت نیکو و مدیریت تحسین برانگیز او بهره می گرفت.

کمال جویی و پویایی فکر و اندیشه خدیجه (س) بود که او را به مدیریت و تجارتی مستقل سوق داده بود و او را به جای کسب ظالمانه و رایج آن روزگار که با ربا خواری و مکیدن خون محرومان عجین شده بود، سرمایه خویش را در راه سازندگی و تجارت و سود مشروع و عادلانه بکار می انداخت .

منابع :

1)     عرفان ، امیر محسن، ظرفیت الگو دهی زندگی حضرت خدیجه در ترسیم وظایف منتظران . امان، شماره 31 مرداد و شهریور 1390

2)     علامه مجلسی ، بحارالانوار ، جلد 19،ص 16

3)     علامه مجلسی ، بحارالانوار ، جلد43، ص 130

4)     علامه مجلسی ، بحارالانوار ، جلد18، ص 231