هفتمین روز در گذشت شاعر متعهد و انقلابی خلیل عمرانی /اینجا ققنوسی آرمیده است

گالیا توانگر - طنین یاس
این مطلب را به مناسبت هفتمین روز در گذشت استاد خلیل عمرانی نوشته ام. مردی از دیار بوشهر که با شعرش و شاگردانش هرگز نخواهد مرد، بلکه حیاتی ققنوس وار خواهد داشت. بی گمان ده ها مثل او از خاک جنوب بر خواهند خاست و حماسه ای از شعر خواهند آفریند. این ها  شاعرانی هستند که در صدف جلسات شعر او مروارید شده اند. یاد بنیانگذار گروه ادبی نسل مروارید جاودان.هم اویی که نیمی از منزل اجاره ای اش در اسلام شهر را به جلسات شعر خوانی شاگردانش اختصاص داده بود. می خواست به خاطر شاگردانشمنزلی بزرگتر در اطراف تهران داشته باشد که پذیرای خیل مشتاق آنهاباشد.



عصرگاه پاییزی بود.تازه ازبوشهر باخانواده ام به تهران نقل مکان کرده بودیم .درست مثل استاد عمرانی که تازه به تهران آمده بودند.من گه گاهی کارهای داستانی ام را به واحد ادبی آموزش وپرورش تهران نزد استاد فیروزی (نی نوا)برای نقد می بردم.آن عصرگاه پاییزی وقتی با داستان های نوجوانی ام وارد اتاق استاد فیروزی شدم ،ایشان گفتند: ((دیرآمدی! پیش پای شما استاد عمرانی اینجا بود.تورا می شناخت.گفت ازبچه های ادبی بوشهری وهوایت را داشته باشیم.)) من فقط نام استاد عمرانی را شنیده بودم وکارهایش را می خواندم.اورا ازنزدیک ندیده بودم.خیلی خوشحال شدم که مرا به یاد داشته وسفارشم را کرده است.از راهرو نوجوانی وجوانی هم گذشتم،اما هیچ گاه فرصت نشد استاد را ازنزدیک ببینم.تنهاازطریق آقای فیروزی ازاحوال ایشان جویا می شدم تا این اواخر...  ما همیشه دیر می رسیم.دنیای عجیبی است! نوربه قبرش ببارد.
درجنوب اغلب زبان ها وچشم ها شاعرند.آنها زندگی را بانگاه دریایی وپیشانی بلند همتشان جستجو می کنند.ازاین روست که اغلب شاعران به نام کشورمان ازاین خطه برخاسته اند.مردم جنوب شاعرانه می بینندوشاعرانه می گویند.مثل مرغ های دریایی حرف های مگو یشان را سوار بر بال شعر کرده از سر موج ها وموج شکن ها می گذرانند وتا بی کرانه مرزها می کشانندشان!
خلیل عمرانی متخلص به پژمان دیری یکی ازاین شاعران بی ادعای بوشهری بود که سراسر عمر برای شناساندن وتثبیت آرمان هایش سرود.
وی درسال 1343دربند دیرازتوابع بوشهر متولد شد.ازسال چهارم ابتدایی شعرمی گفت واین شعرگویی اش به صورت پراکنده تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت.درسال57 به صورت جدی وارد عرصه شعر شده وبه عضویت  کانون پرورش فکر کودکان ونوجوانان درآمد.آشنایی اش با محروم نصراله....مردانی باعث شدحضورقدرتمندانه تری درعرصه شعر به ویژه شعر مذهبی وانقلابی پیدا کند.
درنیمه اول دهه شخصیت دردیر،بوشهر،یزدوبعدها تهران کلاس های شعررا به صورت جدی ومستمربرای جوانان اداره کردوخودمدرسی شناخته شده درعرصه شعر به ویژه درساحت وزارت آموزش وپرورش محسوب می شد که همگامی اوبا جوانان تا واپسین لحظات عمرش ادامه داشت.کارنامه درخشان فعالیت های ادبی ومسئولیت های فرهنگی آن مرحوم درحاشیه وبلاگش باعنوان" پژمان دیری ....خلیل عمرانی" چنین آمده است:دبیر ادبیات دبیرستان های شهرستان دیر ،مدرس رسمی شعروزارت آموزش وپرورش،معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگ وارشاد استان بوشهر،مدیرکل مرکزآفرینش های کانون فکری  وپرورشی،مشاور وزیر آموزش وپرورش،  مدیر کل آموزش وپرورش هرمزگان قائم مقام وزیر آموزش وپرورش ،رئیس انجمن شعرسازمان بسیج  هنرمندان،رئیس سازمان مدارس غیردولتی ،توسعه مشارکت های مردمی وخانواده وزارت آموزش وپرورش...
عمرانی شاعری نبود که تنها در فانتزی گرایی های شاعرانه غرق باشد و به گرفتاری صندلی ها دلخوش بماند. او از شعر حماسه ساخت و در این حماسه روایتگر اندیشه های صریح سیاسی اش بود که همگی از عشق او به انقلاب و رهبری بر می خاست.حتی در دو وبلاگش  به اسامی  "پژمان دیری...خلیل عمرانی" و "خلیل عمرانی (پژمان دیری) " این تلاش وی به خوبی قابل لمس است.
وبلاگ اول که تا آبان سال 88 فعال بوده در بر گیرنده پاره ای از اشعار مذهبی شاعر نظیر شعری درباره غدیر و شعر دیگری درباره حضرت رقیه (س) است. مطلبی در وصف دوست قدیمیش نصر ال... مردانی  نیز در این وبلاگ به چشم می خورد که حاکی از اوج ارادت او به دوست و استاد مرحومش است . مردی که مسیر زندگی عمرانی را به سمت جاودانگی رهنمون کرد.وی در این یادداشت با عنوان یاد یاران /مردانی شاعر الگو آورده است:(( مردانی نردبان ترقی کسانی شد که خود آنها را یافت و همیشه خوشحال بود که آنان رشد می‌کنند، تحصیلات عالی می‌کنند شناخته می‌شوند، آثارشان به چاپ می‌رسد و در مقابل قلم به مزدان قلم متعهد می‌زنند.
    وی همیشه به من می‌گفت: خلیل، من تنها چیزی که از تو و هر کس که فکر می‌کند حقی از من در گردن اوست می‌خواهم این است که پشت سر ولایت فقیه حرکت کند و در بذل آنچه از توان ادبی که خدا به شما داده به سایرین کوتاهی نکند و دچار حسد نسبت به نسل پس از خود نشود.))
ضمنا در این وبلاگ به اقتضای فعالیت های عمرانی مطالبی در باره آموزش و پرورش هرمزگان نیز درج شده است.
اما وبلاگ دوم که همیشه به روز بوده اشعار انقلابی وی را در خود دارد.این  اشعار  _آنچنان که در زیر عنوان وبگاه با فونت ریز تری نوشته شده طرح دیدگاه و آثار ادبی _ به وضوح دیدگاه های سیاسی شاعر را نمایانگرند . اشعاری که نه سفارشی بلکه از سر عشق به انقلاب اسلامی و علاقه شاعر به رهبر انقلاب سروده شده اند. اشعاری که از عدل علی (ع) می گویند و انتظار فرج در جای جای پیکر پاکشان به گل نشسته است.در زیر عنوان وبگاه
آخرین شعر وبلاگ متعلق به تاریخ 24/4/1391 است که برای تولد مقام معظم رهبری سروده شده است:
مولا اگرچه ختم به سقای کوثر است
مردی که یادگار غدیر پیمبر است
مولا بنام حضرت سید علی که او
نسل زلال کوثر و فرزند حیدر است
می آید از غدیر خمینی چو بوتراب
آیینه ی عدالت و خورشید خاور است
پیر جهان و نایب صاحب زمان که عشق
با او در این هزاره ی وحدت مقدر است
ایران همه حماسه ی فکر و فقاهتش
نامش برای وسعت اسلام سنگر است
در روشن سیاست او دین شکوهمند
در سایه ی سیادت او نور محور است
امت شکفته یا دل بیدار و بی غبار
تاریخ در تلاطم تجدید باور است
باور به باب روشن قرآن که در جهان
تنها مسیر و منجی انسان همین در است
میلاد این امام حسینی خجسته باد
حق باوری که پرتو اعجاز کوثر است
نامش بلند باد و بلنداش بی گزند
دین گستری که روح خدای مکرر است
در ایام فتنه 88 بارها و بارها با قلمش به صف اول مبارزین جنگ نرم شتافت و خصم را همواره مغلوب اندیشه های رهایی بخش اسلام  وانقلاب اسلامی می دانست. وی صراحتا در شعر ریزش و رویش سروده شده در تاریخ 23/4/88 اگر چه به خون دل های امت و رهبری اشاره ها دارد،اما این نوید را می دهد که بالاخره نهان ها ، عیان شد و امت ارادتمند ایران به مقام ولایت ، دامن رهبری را رها نساخت:
...نهضتمان از دل صافی گذشت                  
  حرف شفا بر لب شافی گذشت
پایش وپویش ورقی تازه خورد                
  ریزش و رویش ورقی تازه خورد
اوج علی ماند ودعا ماند وعشق               
 زمزمه روح خدا ماند وعشق
دست توانای علی بت شکست                
 برلب پیغمبر دل گل نشست
بغض فروخورده که آزاد شد                  
باطن امت همه فریادشد
جان به کف خط ولایت شدند                     
 سالک آیینه ی بیعت شدند
عشق سرودند به صوت جلی                   
 یاعلی  و یاعلی  و یاعلی
هان که نهان همه پیدا شده                    
 دشمن پنهان تو رسوا شده
یاعلی آماده تر از پیش از این                 
 این سر ما و سر سودای دین
ما همه محمود نگاه توایم                       
  پیرو دلداده راه توایم
نام تو نامی است که والا شویم               
حکم تو موجی است که دریا شویم
جان جهان در گرو جان توست                   
 جان همه تشنه ی فرمان توست

همانطور که در بالا اشاره شد عشق به مهدی موعود(عج) و انتظار فرج در جای جای پیکر پاک اشعار شاعر موج می زند که از دریای معرفت او و خلوصش می خروشد. در غزلی که در واقع نامه ای به امام زمان (عح) است و در تاریخ 12تیر امسال سروده شده ، جهان کنونی زا این گونه توصیف می کند:
...نذر توحید دلی در عطش نیل بشوی
مصر هم طرح نو انداخت، مبادا تو هنوز...
شرق اندیشه تو را سمت خدا می خواند
فتنه ی غرب خدا باخته، حاشا تو نوز...
از حرا زمزمه‌ی صبح به آهنگ غدیر
چارده مرتبه دریا شده، اما تو هنوز ...
وی در شعر دیگری به زیبایی در وصف مظلومیت زن غربی وقدرت زن مسلمان می سراید:
در غرب‌ترین نقطه‌ی گندم شدن خاک
تاریک نوشتند به آدم کفنش را
این غرب رها مانده نه موسی‌ست نه سی
نیرنگ ببینید تمام چمنش را
از مرد بتی ساخت تهی ! هرچه تهی‌تر
قربانی تن کرده رسوم و سننش را
آورد که تا دیده شود برسر بازار
در معرکه‌ی گرم عمو سام زنش را...
بنابراین شاعر همواره در تلاش بوده که از دنیای تمثیل و فانتزی شعر استفاده کرده ، هدف های بزرگ جامعه پیرامون خود را زیر چتر اسلام و انقلاب تبیین کند. حماسه ای بیافریند از شعر،این تاثیر گذارترین قالب هنری در جامعه ایرانی.آثار منتشر شده از ایشان عبارتند از :ترنم حضور،مروارید فراموش،ساعت به وقت شرعی دریا،گزینه ادبیات معاصر و   دلمویه های دریا.ضمنا مجموعه در مدار یک نیز در دست انتشار است.وی در پی دو سکته مغزی ، در بیمارستان قلب تهران مورد عمل قلب قرار گرفت که برای بهتر عمل کردن باطری در قلبش گذاشتند. پس از عمل در شب تاسوعای حسینی در پی از کار افتادگی کلیوی به کما رفت و ساعت هفت ونیم صبح 19آذر جان به جان آفرین تسلیم کرد. پیام تسلیت رئیس جمهمور برای تسلی جامعه هنری و مردم که در روز 20آذر ماه منتشر شد ، به این شرح بود:
بسمه‌تعالی
انا لله و انا الیه راجعون
خبر درگذشت شاعر پیشکسوت عرصه آیینی و دفاع مقدس «مرحوم استاد خلیل عمرانی» که در طول سال‌های حیات خود، همواره سربازی وفادار به ارزش‌های والای اسلامی و انقلابی بود، موجب تأثر گردید. جایگاه این شاعر برجسته با توجه به محتوای آثارش در عرصه شعر انقلاب اسلامی، جایگاهی روشن و با اهمیت است. آن مرحوم مانند شعرهایش ساده و شریف بود و سلامت قلم و زبانش موجب شد، غزل‌هایش زلال، پاک، عاشقانه و جاودانه بماند.
اینجانب درگذشت این شاعر متعهد و عاشق اهل بیت(علیهم‌السلام) را به خانواده محترم عمرانی، مردم شریف استان بوشهر و بویژه اهالی فرهنگ و هنر تسلیت عرض نموده و از درگاه خداوند متعال برای آن فقید، علو درجات و برای بازماندگان صبر و سلامتی مسألت می‌نمایم.
سرانجام پیکر این شاعر گرانقدر به زادگاهش دیر باز گردانده شد و در تاریخ 21آذرماه بر دوش مردمی که برای آرمان های آنها شعر می سرود ،در جایگاه ابدی اش خاک پاک دیر آرام گرفت.
مدیر وبگاه "پژمان دیری... خلیل عمرانی " برای بدرقه مرشدش چنین می نویسد:
وداع با شکوه مردمی که خلیل را از جان و دل دوست داشتند, این بدرقه بی نظیر  بار  مصیبت را بر دوستداران خلیل   آسان تر کرده بود .مردمی که به صورت خود جوش در مسیر تشیع پیکر ایشان ایستاده بودند, مردم روستای لمبدان که انصافاً برای خلیل کم نگذاشتند و مردم شهرستان دیر که سنگ تمام گذاشتند. تشکر ویژه و صمیمانه از تمام کسانی که امروز برای خلیل آمده بودند. مراسم همانطور که پیش بینی می شد با استقبال بسیار زیاد مردم مواجه شده بود. یک بعد از ظهر کلیه دوستداران خلیل در سه راهی دیر گرد هم آمده بودند .خیلی از دوستان و همکارن فرهنگی ایشان از بندر عباس و بوشهر نیز بودند. ساعت 14 پیکر ایشان در خیل جمعیت از زادگاهش لمبدان گذشت و از میدان امام خمینی (ره) تا میدان امام حسین (ع) روی دستان پر مهر مردم تشیع شد و پس از قرائت پیام وزیر آموزش و پرورش و سخنان کوتاه خانم دکتر حشمتیان(معاون وزیرآموزش و پرورش) و اقامه نماز به سمت شاهزاده ابوالقاسم  راه افتادیم. جمعیتی که با ماشین های شخصی پیکر ایشان را همراهی می کردند واقعاً بسیار زیاد بود .دوستی از آموزش و پرورش می گفت: تا به امروز همچون جمعیتی را ندیده بودم.و اینک وقت وداع با خلیل , در جوار شاهزاده ابوالقاسم به خاک سپرده شد .شاگرد ایشان سیروس مرادی شعری از مجموعه اشعار ایشان انتخاب کرد که بسیار زیبا بود نمی دانم در این هیاهو چطور با خواندن سیروس شعر را از بر شدم : یک روز برمی گردم اما سرد, بر دوش نخلستانی از اندوه/ آن روز بر بالین من بنشین , دلواپس فردای دیگر باش/ فردا نمی دانم چه خواهد شد , عمری نماز آشفته سر کردم / بر من نماز دل بخوان آن روز، با شعرهایم مهربان تر باش/ بغض جمعیت حاضر ناخودآگاه پس از شنیدن "یک روز بر       می گردم اما چه سرد "ترکید و پس از آن قرائت پیام ریاست محترم جمهور و سایر مسئولین کشوری قرائت شد.و یک به یک دوستان خلیل , مردم شریف بندر دیر , دوستان و همکاران فرهنگی که از جای جای ایران آمده بوند شاهزاده ابوالقاسم و بندر را با حزن و اندوه ترک کردند و اکنون ما مانده ایم و بغض و ما مانده ایم و دشت اندوه شاهزاده ابوالقاسم و فرزندانی که برایمان مثل خلیل اند.
این هم غزلی از استاد با عنوان تازه:
می خواستم در من صدای تازه‌ای باشی
حـسی شکوفـاتر، هوای تازه‌ای باشی
با وسعت خاموش شبهایم بیامیزی    
 آوازها را ابتدای تازه‌ای باشی
بعد از خدا تقدیرهایم را تو بنویسی      
 پیغمبرت باشم خدای تازه‌ای باشی
آدم شوم امّا بهشتت را نیاشوبم
 هرلحظه در من ماجرای تازه‌ای باشی
غایب نباشد سیبی از سرشاخه‌ی هستی     
در شاخه‌هایم آیه‌های تازه‌‌ای باشی
برگردم از خودگاه‌گاهی تا غزلهایت  
مضمون به مضمون مقتدای تازه‌ای باشی
می‌خواهم امّا در سکوتی تشنه ناچارم
بنویس تا در من صدای تازه‌ای باشی