دکتر اسکندری، روان شناس و کارشناس صدا و سیما:

ترویج عشق مستضعف در رقابت با ماهواره / برای رقابت با برنامه های ماهواره ای باید ویژه عمل کنیم

رسانه ها به اشکال گوناگون بر اعضا و روابط افراد خانواده تاثیر می گذارند. برنامه های گوناگون تلویزیونی می تواند الگوهای رفتاری را در قالب فیلم، سریال ارائه دهد. این الگوها از زمان کودکی در فرد درونی شده، وتصویری خاص از روابط خانوادگی را ایجاد می کند. با توجه به پخش سریال زمانه با آقای محسن اسکندری دکتر روان شناس و کارشناس صدا و سیما در رابطه با تاثیرات این سریال بر جامعه به گفتگو نشستیم.

دکتر محسن اسکندری در گفتگو با خبرنگار طنین یاس: متاسفانه مشکل ما همین است که میخواهیم با شبکه های ماهواره ای رقابت کنیم.چرا ما باید این کار را کنیم؟در حالی که شبکه های ماهواره ای  هیچ محدوده اخلاقی ندارند وچون قواعد اخلاقی را مراعات نمی کنند از این جهت می توانند هرطور فیلم وسریالی را نمایش دهند. برای آنکه با آن ها  مقابله کنیم باید ویژه باشیم.

آقای دکتردر ابتدا تأثیر اجتماعی وروانی این گونه فیلم ها را بر اذهان عمومی بفرمایید؟

طراح این قصه ها  ابتدایی ترین نتیجه ای که توقع دارد این است که یک اخطاری را به بیننده بدهد یا او را به طریقی  نسبت به برخی موضوع ها حساس کند، اما تاثیری که روی عامه جامعه می گذارد یک طور بدبینی است .چون این قصه برای همه اتفاق نمی افتد و عده کمی از اعضای جامعه شاید با این موضوع روبرو شوند. معمولا بعد از بیان این قصه ها، مراجعین ما زیاد می شوند و اغلب خانم هایی هستند که نسبت به همسرانشان بدبین شده و فکر می کنند همسر قبلا ازدواج کرده یا با کسی رابطه دارد.البته از جهتی هم می تواند برای عده قلیلی موثر باشد.

2-با توجه به اینکه سریال زمانه به عنوان یکی از سریالهایی که فیلم نامه اش بیشتر حاوی تجربیات تلخ و گزنده یک دختر خانم در ارتباط با ازدواج و استحکام خانواده بود ؛ تکرار تجربه تلخ ارغوان در ازدواج هایی بی اذن خانواده ، ازدواج با مردی مسن و بیمارو ازدواج با مردی از دوستان سابق دو همسرش چه تأثیر بر افکار دختران جوان خواهد داشت؟

این که دخترانی بدون اذن خانواده ارتباط برقرار کرده و ازدواج می کنند در واقع مسئله ای است که متاسفانه در جامعه نیز ما بدتر از آن را شاهد هستیم.کسانی که با هم زندگی می کنند در حالی که هیچ ازدواجی صورت نگرفته،و خانه های مجردی که دختر و پسر آن جا قرارهایی می گذارند و  با هم زندگی می کنند واین با اطلاع خانواده ها یا بدون اطلاع آنان است که  خیلی هم در حال جدی شدن است.

در این فیلم نقش پدر دختر را که یک فرد جاعل بود ،خیلی پر رنگ کرده بودند و گفتند در واقع با اذن پدر ازدواج کرد یعنی اجازه خانواده وجود داشت و پدرش به نوعی این اجازه را داد اما از نظر قانونی کار خلافی اتفاق افتاد. نقش این دختر را این طوربه جامعه معرفی کردند که دختری بسیار محکم و توانمند است که فقط در تشخیص اشتباه کرد. ما در جامعه نیزمواردی این چنینی داریم ،ازدواج با افراد مسن یا ارتباط با مردان متعدد، ارتباط هایی که خیلی راحت شده ومتاسفانه صدا و سیما این مسئله را تبلیغ و ترویج می کند. ارتباط هایی که هیچ محدوده اخلاقی را رعایت نمی کند.برخی تصور می کنند که فقط یک نوع از ارتباط می تواند با همسر اتفاق بیافتد وبقیه ارتباط ها تا قبل از آن آزاد است که این اشتباه بزرگی است.این که ما فردی را به عنوان الگو به دختران خود معرفی کنیم که بگوید می توانید هر نوع ارتباطی را داشته باشید یک خطر جدی است.به عنوان یک تذکر می گویم که چطور شده که دختران ما اینقدر علاقه مند به ازدواج با افراد مسن شدند آیا این نباید یک تلنگر برای ما باشد که نسل پسرهای جوان جامعه انتظارات و خواسته هایی که یک خانم دارد را به عنوان همسرنمی توانند خوب برآورده کنند و بعضی از توانمندی هایی که لازم است یک مرد داشته باشد را ندارند. این مسئله ای است که باید به آن توجه فوق العاده ای شود. اینکه دختران ما نیاز به پشتیبان وحامی دارند اما متاسفانه برخی پسرهای جامعه ما برای چنین شرایطی تربیت نشدند و به نظر دخترها محکم نمی رسند دلیلی است که بعضی از دخترخانم هابه این نوع ازدواج ها علاقه پیداکردند. در این سریال بُعد مادی را پررنگ کرده بود اما گاهی دیده می شود که علاقه مندی به کسی که سن بالایی دارد به خاطراین است که این مردان از نظر شخصیتی به رشد وکمالی رسیده اند.این یک مسئله حساسیت برانگیزاست و به نظر می رسد که همه دخترانی که با افراد مسن تر از خود ازدواج می کنند بحث مادی را ر نظر ندارند بلکه دنبال آن هستند که همسرشان  نقش پدررا برای آنها بازی کند.

3-آقای دکتربه علاقه مندی دختران جوان امروزدرازدواج با کسانی که سن بالایی دارند اشاره کردید که حتما با مشکلاتی روبروست، چطور می توان از این نوع ازدواج ها در بین جوانان جلوگیری کرد؟

این مشکل به تربیت جوانان برمیگردد.متاسفانه کم شدن تعداد فرزندان در خانواده خصوصا تک فرزندی سبب شده توجه و مورد حمایت قرار گرفتن بچه ها بیشتر شود، پدرها کمتر در خانه حضور دارند و پسرها الگوهای مناسبی برای انجام رفتارهای پدرانه ندارند ما می بینیم پسرها هم برای ازدواج دنبال دختری می گردند که نقش مادری را برایشان داشته باشد. باید اساسی کار شود، حداقل باید در مدارس روی الگوها کار کنیم و در گرایش ما باید از تعلیم به سمت تربیت بیاید .در مدرسه مهارت های زندگی را آموزش دهیم وسعی کنیم ویژگی های خاصی را در بچه ها تشویق و ترغیب کنیم. نیاز است که پسرهای ما به عنوان یک مرد استقامت ،مقداری خشونت واقتداردر وجودشان متجلّی باشد ولی متاسفانه ما این کار را انجام نمی دهیم و بچه ها را به خودمان خیلی وابسته می کنیم این سبب می شود که برخی رفتارها در وجود فرزندان ما تقویت نشود.به نظر بنده صداوسیما یکی از کارهایی که میتواند انجام دهد این است که روی این مسئله متمرکز شود در عین حال افرادی که نظام آموزشی ما را برنامه ریزی می کنند هم باید به این موضوع توجه داشته باشند.

4-زمان پخش این فیلم ، زمان دور هم نشینی و استراحت اعضای خانواده بود . غم و استرس زیادی که در بخش های مختلف فیلم دیده می شد چه تإثیری برافکار و روند عاطفی خانواده دارد؟

معمولاً سریالهای تلویزیونی در همین ساعت پخش می شود و به نظر میرسد این زمان فرصت بسیارخوبی برای انتقال پیام است و اینکه فیلم یا سریال قواعد اخلاقی را رعایت می کند یا نه بحث بسیارمهمی است که باید به آن توجه داشت. از این رو توصیه می شود در ساعات آخر شب داستان های پیچیده که پر از فراز و نشیب است  نمایش داده نشود چون موجب به خطر افتادن سلامت روانی افراد می شود ، خواب افراد دچار اختلال شده وسبب می شود که خواب آرامی نداشته باشند مخصوصا افرادی که دچار اضطراب هستند یا خانواده هایی که با هم مشکلاتی دارند این موارد باعث می شود که بر مشکلاتشان افزوده شده و بحث های جدی تری پدید آید.

5- بیشترین مفاهیم موجود در این فیلم انتقام و شکست عاطفی و دروغ گویی نقش افرینان به هم بود ، آیا این مفاهیم در ایجاد یاس و ناامیدی در جامعه می تواند موثر باشد ؟

بله در این سریال شکست و انتقام تم اصلی این سریال بود و این انتقام خیلی عمیق بود.در این فیلم افراد به خاطر منافع و نیازهای خود خیلی راحت به هم دروغ می گفتند، دختری که در ابتدای سریال شخصیت مطلوبی داشت به راحتی به خانواده اش دروغ گفت و همین دروغ گفتن هم باعث مشکلاتی برای او در آینده شد.البته این از جهت تَنَبُه  خوب است اما تکرار یک موضوع باعث می شود که جامعه نسبت به آن موضوع حساسیت خود را از دست بدهد. ما در دین اسلام هم داریم که تکرار و گفتن گناه از خود گناه بدتر است و نباید ترویج گناه در جامعه اتفاق بیفتد ،بعضی مواقع روایت چنین مطالبی تکرارگناه است.

6- ایا فیلم هایی مانند زمانه می تواند در پر کردن اوقات فراغت خانواده ها در مقابل فیلم های شاد و برنامه های عاطفی شبکه های ماهواره ای قرار بگیرد؟

متاسفانه مشکل ما همین است که میخواهیم با شبکه های ماهواره ای رقابت کنیم.چرا ما باید این کار را کنیم؟در حالی که شبکه های ماهواره ای  هیچ محدوده اخلاقی ندارند آنها  عشق های مستضعفی را تبلیغ می کنند وچون قواعد اخلاقی را مراعات نمی کنند از این جهت می توانند هرطور فیلم وسریالی را نمایش دهند.اگرما هم از طریق تلویزیون جمهوری اسلامی این کار را کنیم پس فرق ما با آنها در چه چیزی است؟ ما باید ویژگی های خاص خود را حفظ کنیم ویژگی خاصِ تلویزیون جمهوری اسلامی، همان طور که حضرت امام (ره)فرمودند انسان سازی است،تلویزیون ما کارخانه انسان سازی است پس ما باید به دنبال آن باشیم که کاری خاص انجام دهیم .چرا سینمای ایران در دنیا اینقدر مورد توجه قرار گرفت آیا ما می خواستیم با سینمای هند یا هالیوود رقابت کنیم اگر این کار را می کردیم تفاوت ما با آنها چه بود؟ چه چیزی سبب شد که در دوره ای فیلم های ما مورد توجه مردم دنیا قرار بگیرد، نه افراد سیاسی که برای مقابله با جمهوری اسلامی بعضی را مورد توجه قرار می دهند. به دلیل آن مسائل اخلاقی که در فیلم های ما مطرح شد این توجه اتفاق افتاد.

7-این فیلم روایت تجربیات تلخ افرادی بود ،به نظر شما آیا نمی شد این روایت گری به گونه ای باشد که قُبح این مسائل نیز بین جوانان حفظ شود؟

متاسفانه ما در سریالهایمان قصه های عشقی را بیان می کنیم،ابتدا گره های عشقی ایجاد کرده و روابط را نزدیک و صمیمانه می کنیم که این رابطه به بیننده القا می شود و بیننده با آن همزاد پنداری می کند وقتی این اتفاق می افتدمنجر به این می شود که بیننده در خاطرش نباشد که این رفتار از لحاظ اخلاقی پذیرفته نیست وما انقدر این مسئله را تکرار کردیم که قبح این مسئله از بین رفته و در جامعه هم می بینیم که این روابط وجود دارد.ما می توانیم در عین این که مسائلی چنین را رعایت می کنیم فیلم هم بسازیم اما چون می خواهیم جذابیت هنری قصه را بیشتر کنیم و قصد رقابت با ماهواره را داریم دچار چنین اشتباهاتی می شویم. اصلا قرار نیست که ما مثل غربی ها عمل کنیم.شبکه های ماهواره ای کار خود را می کنند ما هم کار خود را می کنیم مثل اینکه بگوییم می خواهیم شراب اسلامی درست کنیم، شراب در هر حالی حرام است ما نمی توانیم شراب اسلامی داشته باشیم اگر مشروب حرام است ما باید در مقابل آن نوشیدنی درست کنیم که الکلی نباشد نه اینکه بیایم شبیه آن را درست کنیم برای آنکه با ان  مقابله کنیم.به نظر من ما باید ویژه باشیم که بتوانیم خود را به راحتی نشان دهیم. سریال یوسف پیامبر و مختار چقدر بیننده داشت ما اگر مثل خودمان را بسازیم قطعا بیننده داریم،از آن جا که می خواهیم شبیه به آنها را بسازیم مشکل ایجاد می کنیم ومردم گرایش به ماهواره پیدا می کنند باید ذائقه مردم را اصلاح کنیم.

8- نکات مثبتی که جوانان باید از فیلم زمانه برداشت می کردند چه بود و کارگردان و تهیه کننده چقدر در انتقال پیام این داستان موفق عمل کرده اند ؟

روایت تجربیات بد دیگران می تواند سبب شود که افراد بیشتر، متوجه این مسئله باشند که ممکن چه اتفاقی برای آن ها بیفتد. از این جهت فیلم خوبی بود، اما چون خیلی سطحی با این موضوع برخورد کرده بود و شخصیت پردازی فیلم خیلی جالب نبود در واقع شخصیت معرفی شده شخصیتی همه جانبه نبود، بنده تصور می کنم که اثرگذاری مثبتی نداشت و این به دلیل آن است که متخصصین را به کار نمی گیریم و گاهیفرد می خواهد یک کار ژورنالیستی انجام دهد که فقط بیننده بیشتری داشته باشد،فکر می کند هرچه روایت عشقی قصه را بیشتر کند جذاب تر است که این اصلاً درست نیست.

9- ایا ساخت اینگونه فیلم ها توصیه می شود ؟
فیلم هایی با ژانر خانوادگی باید ساخته شود اما برای ساخت این طور فیلم ها قطعاً نیاز است که از جامعه شناسان،روانشناسان،متخصصین تعلیم و تربیت و آسیب شناسان اجتماعی کمک بگیرند که چطور روایت کنند.مثلاً ما می خواهیم نشان دهیم که کشیدن سیگار بد است و فیلمی را در این راستا می سازیم اما با همین فیلم درواقع ما تبلیغ این کار را کردیم پس نوع روایت کردن بسیار مهم است .بهتراست که حتماًمشورت صورت گیرد و موضوع فیلم مبتنی بر قصه های واقعی باشد .چون برای انتقال پیام مورد نظر بسیار مهم است که از چه مفاهیم و ابزارهایی استفاده شود وشایسته است که از متخصصین کمک بگیرند تا بتوانند در راستای انتقال پیام  الگویی مناسب را به جوانان معرفی کنیم.

10-فیلم سازان صداوسیما چطور می توانند برای بهبود روابط خانوادگی فیلم هایی را نمایش دهند که  جوانان وخانواده ها بهره برداری کنند ؟

ما در روایت قصه ها برای اینکه مفهومی را به جامعه منتقل کنیم باید حتما برنامه ریزی مشخصی داشته باشیم.باید مفاهیم را مشخص کرده، زمینه یابی کنیم ومشکلات جامعه را متوجه شویم، بعد نیاز سنجی کرده و بر اساس آن نیاز سنجی با رعایت مسائل حرفه ای و علمی فیلم های آموزنده ای بسازیم. اگر یک موضوعی که به واقعیت نزدیک است را مشخص کرده و ازمتخصصین بخواهیم درباره آن نظردهند در نحوه بیان هم دقت کنیم می توانیم موفق تر باشیم .