در بخش نخست یادداشت « بیمه طلایی سلامت جامعه"  گفتیم که امر به معروف و نهی از منکر شاخصه مهم سلامت یک جامعه است. چرا که باعث پیشگیری از بروز ناهنجاری ها و عوافب آن در سطح کلان جامعه می شود.

امر به معروف و نهی از منکر، جریانی است که ابتدا باید از خود شروع کرد و چون عملیات زیرساخت سازی آن که همان توجه شخصی به معروفات و دوری از منکرات است در وجودمان نهادینه شد در یک پروسه بلند مدت به خانواده، نزدیکان، هم محلی ها و عموم جامعه تعمیم داد تا از این بحر شوینده زذایل و زاینده محاسن بیشترین استفاده ها را برد.

بنابر گفته امیرالمؤمنین علی ^{علیه السلام}  آمر به معروف چون شوینده لباسی است که دست خود را نیز تمیز می کند _{( نهج البلاغه نامه 31)}   پس امر به معروف  دریای بی کران رحمت خداوند است که اگر دیگران را به ساحل آن تشویق کرده و غوص در کسب مرواید درونش کنی خودت نیز بی بهره نخواهی ماند.

از مؤلفه های امر به معروف و نهی از منکر این است که با دیدن منکری، قلبا ناراحت شده و تنفر از انجام آن سدی برای ارتکاب به آن گناه در وجود انسان پدید آورد با کسب چنین مصونیتی فرد لایق حقیقی و صاحب کلام تأثیرگذاری برای هشدار لسانی به مرتکبان منکرات و دعوت آنها به کردار نیکو می شود.

با کسب این مجوز و اقدام اولیه لسانی، تکلیف بر آمر به معروف تمام نشده و او می تواند در صورت لزوم بنابر نادیده و ناشنیده گرفته شدن هشدارهای مکرر با قدرت وارد عمل شده و فرد مرتکب را تأدیب کند.

البته ابعاد توجه و انجام امر به معروف و نهی از منکر آنقدر زیاد است که اگر بخواهیم در بعد فردی و اجتماعی به آن بپردازیم یادداشت تبدیل به کتاب و کتاب تبدیل به کتب خواهد شد اما تأثیر مهم امر به معروف در بعد فردی « دور شدن از عذاب الهی است » که خود مایه سعادت فرد در دنیا و آخرت می شود و در بعد اجتماعی آن می توان به امنیت در اخلاق و اقتصاد اشاره کرد.

امنیت در اخلاق گستره ای پهناور است که شامل زنان و مردان، دختران و پسران و حتی کودکان می شود. در زیر چتر امنیت اخلاقی و رفتاری هتک حرمت به هر شکل از جانب زن و مرد نسبت به هم از بین می رود. چشم چرانی، نگاه به نامحرم، بوالهوسی و حرام کردن حلال خدا و حلال کردن حرام خدا در نزد مردان از بین می رود و احترام به مادر و همسر، تلاش در جهت انجام وظایف پدری خود را بیشتر نمایان می سازد .

برای بانوان نیز در کم ترین صورت ممکن شاهد توجه بیشتر و دقیق تر به عفت، حیا، حجاب، متانت گفتاری و رفتاری، همسرداری اسلامی،‌تربیت خداپسندانه فرزندان و حضور اجتماعی فعال و ایمن، خواهیم بود.

و فرزندان ما به تبع داشتن چنین الگوهای رفتاری و بزرگ شدن در سبک زندگی اسلامی، احترام به بزرگ تر، تلاش و مجاهدت در راه اعتلای جامعه اسلامی و ارزش های اسلام، احسان به پدر و مادر، مودت و محبت نسبت به یکدیگر و صله رحم را یادگرفته و رفتارشان در عمل و گفتار برگرفته از فرهنگی والای اسلامی – ایرانی می شود.

اما یکی دیگر از برکات اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته و غافل مانده است؛ امر به معروف در بعد اقتصادی است. اگر تلاش ما در نهادینه کردن معروفات بین کسبه و بازاریان بیشتر و دقیق تر باشد؛ قطعا می توان از ثمرات آن که برگرفته از کسب روزی حلال در جامعه است بهره مند شد .

امام باقر ^{علیه السلام}  می فرمایند: « با امر به معروف و نهی از منکر، کسب ها حلال و زمین ها آباد می شود . _{( تفسیر نمونه ج 3 ص 38)}

در راستای تأدیب کاسب خطا کار، ابتدا باید خود را در حیطه محیط کار از منکراتی چون : کم کاری، کم فروشی،‌ارائه خدمات نامطلوب، تأخیر در انجام امور ارباب رجوع، گران فروشی، اهتکار، کم فروشی، پرداخت مالیات، خمس و زکات و بی حوصلگی در برخورد با مشتری، دروغ گویی برای جذب افراد، استفاده از ابزار غیر متعارف مانند موسیقی ها ... برای جلب مشتری ها و هم چنین استفاده ابزاری از بانوان و دختران ... دوری کنیم در آن صورت با کسب بیشترین امتیاز از انجام معروفات شایسته امر به معروف شده و زبانم گیرا و حرفمان تأثیرگذار می شود.

 در روایتی از پیامبر اعظم (ص) می خوانیم که با گناهکاران معامله نکنید!‌ این روایت به ما می آموزد در برخورد با کاسب خطاکار و توصیه او به دوری از منکری که آن را انجام می دهد بعد از مرحله لسانی می توانیم وارد حصر خرید و فروش نسبت به او شده و درست شریان و نبض حیات کسب و کارش را قطع کنیم تا با ضرر مادی متوجه اشتباهش شود.

چرا که اگر او و تجارتش اصلاح نشوند چنان شرارت و ناپاکی بر بازار و کسبه حاکم خواهد شد که دیگر هر چه فریاد مظلوم و مستمند بالا رود، گوش شنوایی برای آن نخواهد بود .

البته در این میان عوامل تشویقی و ترقیبی مانند کم شدن مالیات در صورت پرداخت به موقع آن، معرفی بازاریان و کسبه نمونه، معرفی الگوهای کسب کار اسلامی در دوران های گذشته و حال و همچنین مرفعی فروشنده های مورد اعتماد و نیکوکار به مشتریان از جانب رسانه ها می تواند عوامل نرمی برای تبلیغ معروفات باشد.

یکی از محسنات امر به معروف و نهی از منکر که دست همگان را برای اجرای آن باز گذاشته است ، این است این فریضه الهی اگر چه ثواب و اجری بی شمار دارد اما مسئله ای عبادی و تعبدی نبوده و دارای شیوه و نحوه خاصی ، زمان و وسیله خاص  برای انجام داد نیست و یا شکل خاصی از عبادت محسوب نمی شود .

قابل توجه این است که برای نماز خواندن و روزه گرفتن سنی خاص در نظر گرفته شده است اما امر به معروف آنقدر مسئله مهمی است که خداوند بزرگ برای آن محدوده سنی نگذاشته است و از کودک و بزرگ به آن مکلف هستند.

امر به معروف و نهی از منکر مانند نماز خواندن و غسل کردن دارای پیش زمینه ها و شرایط خاص نیست مثلا چون نماز وضو و زمان خاص برای ادا کردن نیاز ندارد و چون غسل نیست که گاه انجام واجب و گاه مستحب باشد..

این فریضه الهی شکل خاصی برای انجام دادن ،‌ندارد و همین امر باعث ایجاد نوآوری و همچنین خلاقیت در انجامش می شود تا هر کسی متناسب با شرایط زمانی ، مکانی و حالات روحی و روانی خود و فرد مورد نظرش، تلکیف و وظیفه خو درا انجام دهد.

خلاصه اینکه امر به معروف و نهی از منکر با تمام شرایط منحصر به فرد خود دارای سه مرحله است که به تفکیک می توان آن را

مرحله آمری درونی – توجه خود انسان به نیکوکاری و دوری کردن از منکرات

مرحله دیگر آمری با استفاده از  هشدار دادن نسبت به عقوبت کار و بشارت دادن به نتیجه عمل نیکو ..

مرحله دیگر آمری با توبیخ و سرزنشی تأدیب گونه به نحوی که قدرت و خشم در آن با ایجاد ترس بتواند فرد را از منکر دور کرده و به سوی معروفات هدایت کند که دو مرحله آخر از دید علمای دین زمانی لازم به اجراست که بتوان درصدی از  تأثیرگذاری حرفمان و عملمان بر مخاطب را پیش بینی کرد حتی اگر این تأثیرگذاری بداهه نبوده باشد و نیاز به زمان داشته باشد .

انتهای پیام /