در قرآن شناخت زن در گرو شناسایی پایگاه انسانی در قرآن است؛ چون قرآن کریم تنها برای هدایت مرد نازل نشده است. بلکه برای هدایت انسان آمده است. به عبارتی شامل زن و مرد به طور یکسان است.

رسالت قرآن تعلیم و تزکیه روح آدمی است و روح مجرد است، از اینرو مذکر و مؤنث ندارد. در قرآن سخن از تزکیه روح است نه هدایت زن یا مرد. چون محور تعلیم روح و جان انسان است نه بدن و پیکر انسان که مذکر و مؤنث بودن به آن برمی گردد.

اسلام زن و مرد بدکاره را یکسان می داند و ارتکاب به گناه هر یک را زشت شمرده و هر دو را مستوجب عقوبت می داند. دیگر اینکه آیات بسیاری میان زن و مرد مشترک است و اختصاصی به مردان ندارد مانند آیاتی که احکام دینی و قوانین مرتبط با زن و مرد را بیان می کند.

یکی از امتیازهای زن در دین اسلام، مقام مادری است که بارزترین مشخصه زن در عرصه خانواده و اجتماع است در آیین مقدس اسلام، زن پیش از آنکه همسر باشد، بنده خداوند است و اطاعت از پروردگار را باید سرلوحه برنامه های زندگی اش قرار دهد. قرآن کریم ذیل آیه شریفه ( بقره 228) « و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف» وظایف متقابل زوجین را برشمرده است که از جمله وظایف زن اطاعت وی از همسرش می باشد. همچنین خداوند در قرآن کریم سوره روم هدف از خلقت زن را آرامش و آسایش مرد بیان کرده است.

شایان ذکر اینکه قریب به 400 آیه از آیات قرآن کریم در مورد زنان می باشد. این امر بیانگر اهمیتی است که این کتاب آسمانی به جایگاه و نقش زنان می دهد. قرآن در کنار ترسیم چهره واقعی زنان، به دفاع از حقوق آنها در خانواده و اجتماع می پردازد و در همه جای آن از برابری و مساوات حقوقی زن و مرد در تمام زمینه ها صحبت می شود، یعنی هیچگونه تبعیض نسبت به آن دو قائل نیست و ملاک فضیلت و برتری را تقوی می داند. پس زن در اسلام، به عنوان یک رکن مهم در خانواده است و ارزش والایی دارد. از مضامین گسترده آیات و روایات چنین برداشت می شود که زنان همواره در کنار مردان در اصلاح ساختار خانواده و اجتماع رسالتی شگرف به عهده دارند. آنها با پر کردن محیط خانواده از بایسته ها و شایسته های ناب اخلاقی، ضمن فراهم آوردن بستری مناسب برای رشد و تعالی همسر و فرزندان، در سلامتی و استحکام جامعه نیز نقش مؤثری ایفا می کنند.

در قرآن کریم زن و مرد به عنوان لباس یکدیگر معرفی شده اند و از اینرو هر یک باید حافظ منافع دیگری باشد، نه جنس اول و دوم بودن. از سویی قرآن نقش مؤثری در مسیر احیای شخصیت زن برداشته است و نیز قرآن تفاوتی در شخصیت زن و مرد قائل نیست و هر دو را در جوهره انسانی یکی می داند و دیگر اینکه اختلاف فیزیکی بین زن و مرد موجب توازن عالم و تداوم نسل هاست. بنابراین، نیروی جسمانی مرد و گستره عواطف زن برای حفظ توازن هستی ضروری است.

در تورات یک نگرش سطحی در مورد موقعیت زن وجود دارد. این بینش از همان آغاز از داستان آفرینش زن گرفته شده و از او به عنوان کارگزار شیطان در گمراه کردن و اغوا نمودن آمدم یاد می کند که به همین خاطر مستوجب عذاب و لعنت خداست و مجازات گناه زن را خداوند در تورات تحریف شده چنین بیان می کند:

" به زن گفت: الم حمل تو را بسیار افزون گردانم، با الم، فرزندانی خواهی زایید و اشتیاق توبه شوهرت خواهد بود و او بر تو حکمرانی خواهد کرد."

در تورات" آدم" بیشتر به مرد گفته شده است یا اینکه " آدم" مرد بود و زن جنس دوم یا آدم درجه دوم و پدیده ای که از آدم برگرفته و از او ساخته شده تا معاونی موافق مرد باشد یعنی که حق تقدم در این گیتی با مرد بوده است، اما زن در میانه آدم و شیطانی است.

در تورات، زن به عنوان پاره ای از جسم مرد آفریده شده است که همواره وابسته و نیازمند به جنس مذکر است، یعنی در آغاز آفرینش نقصان و کمبود داشته است. در تورات آمده است: « بعد از آفرینش زن، شیطان زن را می فریبد و زن باعث فریب آدم می شود.»

حقوق زنان در آیین مسیحیت هم از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست، چنانچه آمده است:« مرد از زن نیست، بکله زن از مرد است و نیز مرد به جهت زن آفریده نشده، بلکه زن برای مرد آفریده شده است»  ظاهرا در نگرش مسیحیت نسبت به زن دو عامل اساسی دخالت داشته است که عامل مهم آن تأثیر ادبیات و شریعت یهود در مسیحیت بوده است و عامل دوم وضع موجود زنان در آن روزگار است و با اینکه حضرت مریم (س) به عنوان باکره مقدس عیسی مسیح را حامله می شود و او را می زاید باز هم در جایگاه زن تغییر چندانی پدید نمی آید و حتی عیسی (ع) حاضر نیست با مادر خود سخن بگوید یا حاضر نیست سخن او را بشنوند و صریحا به او می گوید: « ای زن، من را با تو چه کار است؟» شایان ذکر اینکه در اندیشه و تعالیم کشیشان مسیحی نیز وضعیت زنان نابسامان بوده و حقوق آنان تضییع می شد، زیرا آنان زن را عامل سقوط مرد می دانستند. حتی هانری هشتم پادشاه انگلستان حکمی صادر کرد که بر طبق آن، زنان و دزدان و ارواح خبیبث حق نداشتند کتاب مقدس را لمس کنند!

در مورد آفرینش در تورات و انجیل، زن در حاشیه و وابسته به مرد معرفی شده است. اما در قرآن زنان و مردان بصورت مساوی در آفرینش هستند.

در مهم ترین بخش از عقاید کلامی مسیحیت این باور وجود دارد که خداوند از روح خود عذرا دمید و جنین عیسی در رحم مادرش جان گرفت،  به عبارت دیگر روح عیسی (ع) از خدا و جسم او از مادرش بوده است؛ به این سان خدا " مرد" را از جنس خود که "روح" بوده آفرید. اما در آفرینش زن تنها از جسم مایه گرفته است. بدین ترتیب برابر آنچه در مسیحیت کنونی آمده، زن موجودی ناقص و کنیز و برده ای در خدمت مرد است و مرد همواره باید بکوشد تا از شر او در امان بماند.

شایان ذکر اینکه زنانی همچون آسیه همسر فرعون، حضرت مریم(س)، ساره، هاجر، خدیجه کبری و فاطمه (س) نه تنها در قرآن بلکه در کتب دیگر از جمله تورات به بزرگی یاد شده اند. اینکه قرآن صراحتا تحریف تورات و انجیل را خبر می دهد و کتابت برخی قسمت های آن را از سوی کاتبان و به رأی کاتبان می داند.

با وجود اینکه شریعت حضرت موسی(ع) در قرآن مورد تصدیق است اما شواهد فراوانی وجود دارد که حکایت از تحریف این کتاب آسمانی دارد: ( این کتاب آسمانی در هجوم سپاه بخت النصر در حدود 586 قبل از میلاد از بین رفته است هنگامی که کورش کبیر بابل را فتح کرده بنی اسرائیل را از اسارت خلاص کرد، به عزرای کاتب اجازه داد کتاب تورات را تنها جسته و گریخته که در ذهن ها پس از گذشت پنجاه سال باقی مانده بود بنویسد و او هم نوشت. بنابر این بدلیل تحریف تورات و انجیل، شاهد دیدگاه های متفاوتی در مورد زن در خانواده و اجتماع هستیم.)

نیتجه اینکه در قرآن مجید زن و مرد از هویت یکسان برخوردار و زنان همچون مردان قابلیت رشد و بالندگی دارند. دین اسلام در روابط انسان ها، بر بعد انسانی تکیه دارد و مذکر و مؤنث بودن را ضامن بقای نسل آدمی می داند.

قرآن کریم تفاوتی در شخصیت زن و مرد قائل نیست و هر دو را در جوهره انسانی یکسان می داند و اصل در ریشه زنان همچون مردان طهارت و پاکی است و آیات کریم، شیطان را دشمن انسان می داند نه دشمن مردان و آخر اینکه در جای جای قرآن، آیاتی است که به صراحت زن و مرد را کنار هم قرار داده و وظایف و احکامی را برای آنان ذکر کرده است.

به قلم: ناهید زندی پژوه

منابع:

1. آیات قرآن کریم
2. امی، محبوبه. آفرینش زن در ادیان. زن روز، اردیبهشت 67
3. جوادی آملی، عبدالله, زن در آیینه جلال و جمال، قم، بهار 1378
4. کتاب مقدس. ترجمه انجمن کتاب مقدس ایران، 1383
5. کمالی، سیدعلی. قرآن و مقام زن. تهران. اسوه 1375