با شروع ماه مبارک رمضان، در سبک زندگی مسلمانان، تغییرات خاصی دیده می شود. این تغییرات دامنه گسترده ای دارد از تغییر معنوی در طاعات و عبادات گرفته تا تغییرات محسوس در تعاملات فردی و اجتماعی و از همه مهم تر تغییر در وعده های غذایی سبک تغذیه است که بخورد علمی و برنامه ریزی شده می تواند، سلامتی روزه دار را برای گذران یک ماه بندگی مخلصانه تضمین کند.
به قلم : منیره غلامی توکلی
سفر سحری با مواد مغذی و آبدار
مصرف زیاد شیرینی ، خطر سندروم داپینگ را افزایش می دهد
افطار ، کم حجم و سبک
روزه داری به مادران باردار در سه ماه اول و سوم بارداری توصیه نمی شود
در سه ماه دوم روزه داری با موجز پزشک منعی ندارد
مادران شیرده دارای نوزاد زیر شش ماه مجاز به روزه داری نیستند
مادران کودکان شش ماه به بالا با رعایت رژیم غذایی منعی بار روزه داری ندارند
مادران شیرده روزه دار ؛ در ساعات اولیه روز کودکان خود را شیر دهند
با شروع ماه مبارک رمضان، در سبک زندگی مسلمانان، تغییرات خاصی دیده می شود. این تغییرات دامنه گسترده ای دارد از تغییر در عبادت گرفته تا تغییرات محسوس در تعاملات فردی و اجتماعی و از همه مهم تر تغییر در وعده های غذایی و سبک تغذیه است که برخورد علمی و برنامه ریزی شده می تواند، سلامتی روزه دار را برای گذران یک ماه بندگی مخلصانه تضمین کند.
مسلمانان در روزهای ماه مبارک رمضان به جای سه وعده غذایی " صبحانه" ، " ناهار" و " شام" و دریافت مایعات در تمامی ساعات روز، از دو وعده غذایی " سحر" و " افطار" برخور دار هستند با این تفاوت که در طول روز هم از خوردن هر گونه مایعات امساک می کنند.
حال هر چه قدر فاصله زمانی بین وعده " سحری" تا وعده غذایی " افطار" بیشتر باشد، میزان احتیاج بدن به مواد مغذی با کالری مناسب بیشتر و همچنین تأمین آب بدن در حفظ سلامتی فرد روزه دار بسیار مؤثر است.
امسال ماه مبارک رمضان با فصل گرم و روزهای طولانی تابستان قرین شده است از این رو باید در جهت تأمین سبد غذایی مناسب برای این روزها برنامه ریزی و دقت بسیاری کرد چرا که در دین مبین اسلام، حفظ سلامت جسم بسیار مهم است تا جایی که هر گونه صدمه زدن به جسم نهی شده است.
پزشکان و متخصصین امر تغذیه بر این باور هستند که تأمین آب و ویتامین های مورد نیاز بدن در ایام مبارک ماه رمضان بسیار مهم است و هر گونه خلل در تأمین این مواد می تواند به بدن روزه دار صدمه زده و یا در شرایط حاد او را از فیض روزه داری در تمام ایام این ماه بی نصیب کند.
سفر سحری با مواد مغذی و آبدار
خوردن وعده غذایی " سحری " به جای ناهار نه تنها از سبک های زیبای زندگی در ماه مبارک رمضان است بلکه برای حفظ سلامت بدن روزه دار بسیار مهم محسوب می شود. توصیه ها بر این مورد تأکید دارد که سفره سحری باید از غذاهایی با کالری مناسب و عاری از هرگونه غذا با چربی زیاد و سرخ کردنی و نوشیدنی های بسیار شیرین تهیه شود .
از مواد توصیه شده برای سفره سحری می توان به ( میوه جات، سبزی جات ، کاهو ، آب به میزان رفع عطش ) اشاره کرد چر اکه هم کالری و هم آب مورد نیاز بدن را در طول روز تأمین می کند.
مصرف زیاد شیرینی ، خطر سندروم داپینگ را افزایش می دهد
خوردن مواد غذایی با چربی بالا باعث سوء هاضمه و خوردن مواد غذایی با قند بالا باعث ایجاد سندروم داپینگ می شود. در سندروم داپینگ بدن با دریافت مقادیر زیادی از قند، میزان بیشتری از انسولین را ترشح می کند که این امر در ساعات روز باعث افت سریع قند خون روزه دار و همچنین حالت بی حالی و خواب آلودگی و کسالت در فرد می شود.
مصرف زیاد مواد غذایی سرخ کردنی نیز باعث بالارفتن چربی و همچنین احساس عطش در طول روز می شود از این رو بهتر است در ایام ماه مبارک رمضان کمتر از غذاهای سرخ کردنی استفاده شود.
البته نباید فراموش کرد که وعده غذایی برای هر فرد روزه دار مناسب با سن، جنس ، وضعیت سلامت و شغل او متفاوت است. مثلا کسی که کار اداری می کند به مراتب در طول روز کالری کمتری نسبت به کارگر ساختمانی یا یک تعمیرکار ماشین دارد!
افطار با کم حجم و سبک
در چینش سفره " افطار" هم باید دقت بسیاری کرد. وعده افطاری باید بسیار سبک باشد و بین افطار تا شام حداقل دو ساعت فاصله زمانی طی شود.
بهتر است بعد از یک روز طولانی که معده غذایی دریافت نکرده است، ابتدا با آب جوش و خرما که کم حجم و با کالری مناسب است، روزه را باز کرد و سپس با خوردن نان و پنیر یا سوپ سبک از سر سفره افطار بلند شد.
این که افراد در روزهای اول ماه مبارک رمضان احساس کم شدن وزن دارند؛ بیشتر مربوط به کم شدن آب بدن آنهاست، چرا که رژیم درست در ماه مبارک رمضان نه تنها باعث لاغری نمی شود بلکه اگر رژیم نامناسبی لحاظ شود فرد روزه دار با خوردن مقادیر زیادی از مواد غذایی چرب و شیرین اضافه وزن نیز پبدا خواهد کرد .
روزه داری به مادران باردار در سه ماه اول و سوم بارداری توصیه نمی شود
یکی از مهم ترین سؤالات عامه مردم در ماه مبارک رمضان، مسئله روزه داری بانوان شیرده یا باردار است. در دین مبین اسلام، روزه در دوره بارداری و شیردهی تحت شرایطی که به مادر و جنین یا نوزاد صدمه بزند، جایز نیست.
با توجه به همزمان شدن ماه مبارک رمضان با روزهای بلند تابستان که فاصله سحر تا افطار بیش 15 ساعت است، روزه داری به مادرانی که در سه ماه سوم بارداری قرار دارند اکیدا توصیه نمی شود
از آنجایی که پروتئین نقش مهمی در رشد و نمو جنین دارد و شرایط روزه داری و گرسنگی طولانی و مصرف پروتئین برای تامین نیاز انرژی بدن، جنین را با کمبود پروتئین مواجه می کند و این مسئله به جنین آسیب می رساند .
از طرفی کم شدن آب بدن در ماه رمضان، کم آبی بدن در سه ماه آخر بارداری باعث شروع شدن دردهای زودرس زایمان می شود و این مورد برای مادر و جنین خطرناک است .
همچنین روزه داری برای مادران بارداری که در سه ماه اول حاملگی هستند را هم توصیه نمی شود، چرا که در سه ماهه اول بارداری که مهم ترین زمان رشد و نمو سلول های عصبی است، چنانچه جنین با کمبود تغذیه ای مواجه شود، احتمال بیماری های سیستم عصبی و مغزی افزایش می یابد.
در سه ماه دوم روزه داری با موجز پزشک
اما شرایط روزه داری برای مادرانی که در سه ماه دوم بارداری قرار دارند، متفاوت است ، روزه داری برای این مادران باید با توجه به شرایط جسمی و تشخص و مجوز پزشک باشد، به این دست از مادران توصیه شده است که در زمان سحر و افطار از مواد پروتئینی،سبزیجات و میوجات و میزان بیشتری مایعات ، استفاده کنند و مادر باردار در صورتی که در طول روزه داری دچار سرگیجه و ضعف شد، حتماً برای ادامه روزه خود با پزشک خود مشورت کنند.
مادران شیرده دارای نوزاد زیر شش ماه مجاز به روزه داری نیستند
روزه داری مادران شیرده نیز حائز اهمیت است. شیر مادر برای رشد و تکامل نوزاد اهمیت ویژه ای دارد و تغذیه نوزاد تا پایان شش ماهگی با شیر مادر است، روزه داری در ساعات طولانی باعث اختلال در کیفیت و کمیت شیر می شود، از این روز به مادران شیرده که نوزادان زیر شش ماه دارند، روزه داری توصیه نمی شود.
ساعات طولانی بین سحر تا افطار در ماه مبارک رمضان باعث می شود که مواد قندی و آب به اندازه کافی به بدن مادر نرسد، و از آنجایی که تغذیه مادر ارتباط مستقیم با شیردهی او دارد و این مورد می تواند با کم شدن حجم شیر مادر سلامت نوزادان زیر شش ماه را به خطر بیاندازد.
مادران کودکان شش ماه به بالا با رعایت رژیم غذایی منعی بار روزه داری ندارند
اما کودکان بالای شش ماه می توانند غذای کمکی همراه با شیرمادر، دریافت کنند از این رو در تغذیه، رشد و سلامتشان اختلالی به وجود نخواهد آمد و اینگونه مادران مجاز به گرفتن روزه هستند.
نباید فراموش کرد بانوانی شیردهی که کودکان بالای شش ماه دارند با برنامه ریزی درست در زمان شیردهی و همچنین رعایت رِژِیم غذایی کامل و مقوی می توانند، روزه بگیرند به طوری که سلامتی خود و فرزندشان به خطر نیفتد.
مادران شیرده روزه دار در ساعات اولیه روز کودکان خود را شیر دهند
بهتر است مادران شیرده روزه دار کودکانشان را در ساعات اولیه و میانی روز با شیر خود تغذیه کنند چرا که هنوز خستگی و کسالت روزه داری بر مادران در ساعات اولیه روز مستولی نشده با توان و حوصله بیشتری می توانند فرزندان خود را شیر دهند.
از طرفی هر چه از سحر به افطار نزدیک می شویم، حجم شیرمادر کم می شود پس بهتر است در ساعات اولیه و میانی روز ، نوزادان با شیرمادر تغذیه شوند.
همچنین مادران شیردهی که در ماه مبارک رمضان روزه می گیرند از مواد غذایی با کالری کافی استفاده و با خوردن مایعات از کاهش آب بدن خود جلوگیری کنند و کمتر در مکان های گرم و پرتردد رفت و آمد داشته باشند.
