به مناسبت پنجاه و سومین سالگرد قیام 15 خرداد

15 خرداد، آغاز مبارزات رسمی مردمی با رژیم پهلوی/ 15 خرداد، پیوند مستحکم ملت و امام

منیره غلامی توکلی 

15 خرداد، در تاریخ سرخ مبارزات انقلاب اسلامی مردم ایران دارای جایگاهی بسیار ارزشمند و تأثیرگذار است به طوری که می توان گفت: حماسه 15 خرداد سال 1342 نقطه عطفی در مسیر  مبارزات انقلابی مردم ایران و آغاز رسمی مبارزه با طاغوت محسوب می شود.

رویکرد و ماهیت دینی – مذهبی این قیام در قبال سال ها مبارزات علنی رژیم منحوس پهلوی با ارزش های مذهبی – ملی مردم، شاخص ترین وجه تمایز این حرکت انقلابی در تاریخ مبارزات مردم علیه طاغوت پهلوی است که منجر به دستاوردهای ارزشمندی چون، رد نظریه جدایی دین از سیاست شد.

محققان و اندیشمندان تاریخ انقلاب اسلامی، عوامل متعددی را برای بروز و ظهور این قیام مردمی متصور می شوند که مهم ترین آنها 1. رحلت آیت‌الله بروجردی و مطرح شدن نام امام خمینی (ره)؛ 2. جریان لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی؛ 3. جریان همه‌پرسی ششم بهمن؛ 4. حادثه خونین فیضیه (1341)؛5. دستگیری امام (ره) و قیام 15 خرداد 1342. است.

مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای مد ظله العالی در مورد شکل‌گیری نهضت 15 خرداد، به مسئله انجمن‌های ایالتی و ولایتی اشاره می‌کند: «وقتی که انجمن‌های ایالتی و ولایتی شروع شد، هنگامه عظیمی در سراسر کشور به وجود آمد... در لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که در هیئت دولت به تصویب رسیده بود، قسم به قرآن را به «کتاب آسمانی که اعتقاد دارد» تبدیل کرده بودند. قید اسلام را نیز از انتخاب کننده و انتخاب شونده، برداشته بودند و به زنان هم به اصطلاح حق رأی داده بودند. این قضیه‌ای بود که مخالفت آن با اسلام را همه می‌فهمیدند.»

عوامل شکل گیری قیام 15 خرداد سال 42

وقایع دوم فروردین تا 4 خرداد سال 1342 و تحریم عید سال 1342 توسط امام و چگونگی برخورد مردم با این جریان از مهم ترین دلایل فرهنگی وقوع قیام 15 خرداد است. درگذشت آیت الله بروجردی و آیت الله کاشانی و به صحنه آمدن حضرت امام خمینی (ره) و اتکای ایشان به حمایت توده‌های مردم به جای منور الفکران و احزاب سیاسی، آمادگی‌های لازم سیاسی، مذهبی و اجتماعی را برای بروز این قیام به وجود آورد.

حضرت امام (ره) پس از اطلاع از این فاجعه، سخنرانی تندی علیه شاه، گفتند: «شاه‌دوستی؛ یعنی غارتگری، هتک اسلام، تجاوز به حقوق مسلمین، تجاوز به مراکز علم و دانش. شاه‌دوستی؛ یعنی ضربه زدن به پیکر قرآن و اسلام، محو آثار اسلامیت. شاه‌دوستی؛ یعنی تجاوز به احکام اسلام و تبدیل قرآن کریم. شاه‌دوستی؛ یعنی کوبیدن روحانیت و اضمحلال آثار رسالت. حضرات آقایان توجه دارند که اصول اسلام در معرض خطر است، قرآن و مذهب در مخاطره است... .»

مبارزات امام خمینی(ره) و روشنگری‌های ایشان را در برابر رفتارها و سیاست های رژیم شاهنشاهی، جنگ نرمی، بود که مهم ترین رمز پیروزی امام خمینی در آن بصیرت افزایی و آگاه سازی افکار عمومی به شمار می‌رفت.

نخستین بروز افکار ضد اسرائیلی در ایران در سخنرانی امام خمینی (ره) در مسجد فیضیه قم شکلی ملی و مذهبی گرفت. امام راحل در این دوره بر خطر اسرائیل و نقش او در سیاست‌های ایران هشدار داد که همین آگاه سازی جریان و موجی را ایجاد کرد که تا حال هر کسی را که دغدغه اسلام و استقلال ایران را دارد با خود همراه کرده است. 

امام در چهلمین روز فاجعه فیضیه، پیامی خطاب به ملت صادر کردند. با صدور و انتشار پیام امام و حرکت علما در نجف رژیم متوجه شد که برنامه اجرا شده در فیضیه‌، آثار منفی برای رژیم دربر داشته و بنابر این نیاز به حرکت دیگری است. چون اقدامات انجام شده نتوانسته بود اهداف مورد نظر را تأمین کند، لازم بود عملیات در مقیاس وسیعتر و با شدت بیشتری به مرحله اجرا درآید. شاه در سخنرانی 28 اردیبهشت 1342 تهدید کرد که اگر این گونه کارها متوقف نشود، دست به کشتار وسیعی خواهد زد و کلیه علمایی که به نحوی در راه‌اندازی این حرکت‌ها سهیم باشند، دستگیر خواهند شد. او گفت‌: «اگر متأسفانه لازم باشد که انقلاب بزرگ با خون یک عده بی گناه‌، یعنی مأموران دولت و یک عده بدبخت گمراه متأسفانه آغشته شود، این کاری است که چاره‌ای نیست و خواهد شد. »

وجه تمایز قیام 15 خرداد نسبت به سایر قیام‌ها و جنبش‌های سیاسی پیشین ملت ایران،  انگیزه های فکری – اسلامی، عشق به روحانیت و ایمان به امام خمینی(ره) است و  بنابر فرمایش مقام معظم رهبری «‌ 15 خرداد، پیوند مستحکم ملت و امام، آن هم به برکت اسلام بود... » و این پیوند را عاشورای حسینی و فرارسیدن محرم و شییم عصر فرهنگ عاشورایی، مستحکم کرد.

امام خمینی(ره) علی رغم تهدیدات و ارعابی که عمال رژیم پهلوی برای سخنرانان و هیأت عاشورایی ایجاد کرده بودند و بر سه اصل

1ـ بر ضد شخص شاه مطلبی نگویند.
2ـ از اسرائیل و آنچه مربوط به اسرائیل است‌، مطلبی گفته نشود.
3ـ نگویند اسلام و قرآن درخطر است و دستگاه را ضداسلامی نخوانند. تأکید داشتند، امام محرم را ماه افشاگری درباره جنایات شاه توصیف کرد و از هیئت‌ها و مجالس عزاداری خواست تا به نوبه خود سعی در شناساندن چهره پلید یزید زمان بنمایند.

فضای حماسی ایام عزاداری امام حسین (ع) را فرصتی مغتنم برای افشاگری علیه ظلم، استبداد، اسلام ستیزی و خیانت رژیم پهلوی علیه مردم ایران دانست و با سخنرانی ها آتشین خود، رژیم را مورد عتاب قرار دادند تا جایی که 12 محرم سال 42 مآموران شاه امام را از قم ربوده  و به تهران باشگاه افسران منتقل کردند،علیرغم کوشش‌های رژیم بمنظور جلوگیری از نشر خبر دستگیری امام، تمامی مردم آگاه شدند و به خیابانها ریختند و سینه‌هایشان را آ‌ماج گلوله‌ها کردند.  قتل عام مردم معترض به دستگیری امام خمینی(ره) در قم، تهران، شیراز، اصفهان و کفن‌پوشان ورامین باعث وارد شدن انقلاب به لایه های درونی اجتماع شد و جایگاه روحانیت و قدرت رهبری روحانیت را در هدایت افکار سیاسی جامعه مستحکم تر و نمایان تر کرد.

وجوه تمایز حماسه 15 خرداد با سایر حرکت های انقلابی مردم ایران

ویژگی های 15 خرداد که این حماسه را از سایر قیام های مردمی ایران متمایز کرده و آن را به یک روز ماندگار در تقویم انقلاب اسلامی تبدیل کرده این است که استبداد، سرکوب بی رحمانه، کتشار مردم بی دفاع نه تنها راه حلی برای پیروزی کفر بر حق نیست بلکه این دست جنایات بذر بیداری، استقامت، ایثار را در جان و دل مردم چنان می افشاند که از خرداد سال 42 تا بهمن سال 57 پیروزی پابرهنه ها و مستضعفین را بر رژیم تا دندان مسلح مهیا می سازد.

همچنین 15 خرداد سال 42 نه تنها خط بطلان بر سیاست بی کیاست جدایی دین از سیاست کشید بلکه روحانیت مبارز و دینمدار را در کسوت رهبری این حرکت مردمی معرفی کرد و در رأس آن اخلاص و قاطعیت امام خمینی(ره) در مبارزه با رزیم پهلوی را به منصه ظهور رسانید و مردم را به این بصیرت رساند که روحانی مبارز آیت الله روح الله خمینی را به رهبری قیام خود علیه ظلم و استبداد رژیم شاهنشاهی بپذیرند.

در پی رهبری مقتدرانه امام خمینی (ره) بر مبارزات مردم چه زمانی که داخل کشور بودند و چه زمانی که در تبیعدی به سر می بردند، راه ها برای اثبات طرح ولایت مطلقه فقیه باز شد و با جان و دل مورد پذیریش قرار گرفت.

تا قبل از حماسه 15 خرداد مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی در دورن لایه های خاص جامعه بروز و نمود داشت اما  واقعه 15 خرداد کلید مردمی شدن مبارزه علیه رژیم  شاهنشاهی بود به طوری که دیگر این نهضت به هیچ قشر خاصی تعلق نداشت، رابطه مردم با روحانیت و سنگر بندی آنها در اماکن مذهبی از قبیل زیارتگاه‌ها و حسینیه‌ها انقلاب پیش روی مردم ایران را انقلابی برخاسته از تفکر دینی و مذهبی کرده بود  این تفکر بر اصل مخالف با سلطنت پایه ریزی شد.  

مبارزه با بیگانگان که از حامیان اصلی رژیم های استبدادی و استکباری در ایران محسوب می شوند در دستور کار مباززات مردمی قرار گرفت و شعارهای بیگانه ستیزی رونق بافت چرا که  امام خمینی از همان آغاز امریکا، انگلیس و شوروی را عامل بیچارگی مردم ایران معرفی کردند و مبارزه با بیگانگان را آغاز نمودند. مردم ایران عالیترین جلوه استقلال سیاسی را که ناشی از استقلال مکتبی بود در نهضت امام خمینی مشاهده می‌کردند.

در واقع بصیرت در شناخت دشمن از مهم ترین دستاوردهای 15 خرداد برای ملت ایران در مسیر مبارزات انقلابی بود به طوری که امام خمینی(ره) در نطق تاریخی خویش در 13 خرداد 42 فرمود: اسرائیل نمی خواهد در این مملکت قرآن باشد. اسرائیل نمی خواهد در این مملکت علمای اسلام باشند. اسرائیل نمی خواهد در این مملکت احکام اسلام باشد... دولت ایران به تبعیت از اغراض و نقشه های اسرائیل، به ما اهانت کرده و می کند.»

امام در تاریخ 1/6/49 می گوید: : « 15 خرداد از خاطره ها محو نخواهد شد و باید در سالروز آن، هر چه بیشتر آن را زنده نگه داشت. 15 خرداد ـ که مصادف با 12 محرم بود ـ سند زنده مخالفت شجاعانه ملت ایران در مقابل استبداد و عمّال اجانب، و در قبال استعمار چپ و راست بود و از شعله های فروزان نهضت سید مظلومان در مقابل دستگاه استبداد بنی امیّه علیهم اللعنة بود...»

اهمیت بازشکافی و توجه به زوایای قیام 15 خرداد

اهمیت بازشکافی ابعاد و زوایای قیام 15 خرداد برای نسل جوان، مخصوصا در این برهه از تاریخ که عوامل خیانت کار داخلی و دشمنان قسم خورده خارجی به دنبال منحرف کردن انقلاب اسلامی ملت ایران هستند از این روست که خواست گاهی مردمی و عدالتخواهانه، استکبارستیزانه و اسلام خواهانه دارد.

قیام 15 خرداد الگوی بی نظیری برای حرکت هایی است که خواستگاه فرهنگی و مذهبی دارند از این رو سیر و تعمق در چرایی و چگونگی این واقعه می تواند علاوه بر روشن کردن چهره خشن و مستبد رژیم شاهنشاهی، تصویری واقع بینانه از حوادث نخستین نهضت اسلامی مردم  و قدرت رهبری امام و تلاش مجاهدان را به تصویر کشیده و مانع  تحریف تاریخ و وارانه جلو ه دادن حرکت های انقلابی مردم؛ شود.

انتهای پیام/ ت