به نام خدا

گزارش منیره غلامی توکلی

رمضان ماه همدلی، ماه خودسازی، ماه فروریختن منیت ها، ماه مهربانی و ماه کسب حسنات است؛ از این روست که آن را رمضان المبارک، رمضان الشریف، رمضان الکریم نامیده اند و امام سجاد (ع) در توصیف این ماه می فرماید: « سپاس خداى را که از جمله آن راه های هدایت، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد، ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهى که قرآن را در آن نازل کرد، براى هدایت مردم ... و مشخص شدن حق از باطل.»

با مطالعه و تَعَمُق در آیات قرآن و احادیث پیامبراعظم(ص)و ائمه اطهار(ع) می توان گفت: ماه رمضان، دفتر پاک نویس اعمال، رفتار و کردار ماست؛ ماه خو گرفتن به اخلاق الهی، تزکیه نفس و گسستن از هوای نفس است آنگونه که موجب رسیدن به لقای خداوند، آزادی از خود، آزادی از خود حیوانی و تولد خود الاهی شود.

پُر واضح است فضائل و ثواب هایى که براى ماه مبارک رمضان و روزه‌دارى ذکر شده از آنِ کسانى است که حقیقت روزهای صیام را درک کرده و در ابعاد مختلف به آن جامه عمل پوشانده اند، این افراد کسانی هستند که پاداش خود را از خداوند می گیرند قالَ نَبی الاَکرم « اِنّ اللهَ تَعالی یَقُولُ اِنّ الصَّوم لی و اَنا اَجزِی بِهِ اِنَّ لِلصائِم فَرحَتَینِ...» اما چه بسا هستند افرادی که از ماه روزه و روزه داری فقط گرسنگی و تشنگی نصیب شان می شود، آنگونه که پیامبراعظم(ص) می فرمایند: « چه بسیارند کسانی که هنگام شب برای نماز بر می خیزند و از کار خود جز بیداری ثمری نمی برند و چه بسیار کسان که روزه می گیرند و از روزه ی خویش جز گرسنگی و تشنگی سودی نمی برند.»!

چه سخت است که در گرمای روزهای بلند تابستان، زبان را در تشنگی و شکم را در گشنگی نگه داری، چهره را  زرد و تن را خسته کنی، بدون آنکه از دریایی پرفضیلت روزه داری نصیبی نبرده باشی! حال باید دید چه کسانی در جرگه ورشکستگان تجارت معنوی رمضان قرار می گیرند؟

رمضانی شدن به بهاست نه بهانه!

معصومه شاه مرادی، استاد حوزه و کارشناس مسائل مذهبی در خصوص متضررین ماه رمضان با اشاره به حدیثی از امام باقرعلیه السلام می گوید: «لاصیام لمن عصى الامام و لا صیام لعبد ابق حتى یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتى تتوب و لاصیام لولد عاق حتى یبر ^{بحار الانوار ج 93، ص 295} یعنی؛ روزه این افراد کامل نیست  : 1-کسى که امام (رهبر) را نافرمانى کند. 2-بنده فرارى تا زمانى که برگردد. 3-زنى که اطاعت‏شوهر نکرده تا اینکه توبه کند. 4-فرزندى که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود.

وی در ادامه با بیان اینکه  ماه رمضان فرصتی استثنایی است که هر ساله فقط 30 روز نصیب ما می شود، می گوید: این ماه را از آن جهت "شَهْرُ اللّهِ الاَْعْظَم"، "ماه اعظم خدا "می نامند که بنابر فرمایش پیامبر اکرم(ص)«رمضان، همانند سایرماه ها نیست، زیرا که ماه رمضان با برکت و رحمت به شما روی می آورد و چون از شما بگذرد با آمرزش گناهان شما می گذرد و دراین ماه، خوبی ها وحسنات چند برابر می شوند واعمال نیکو پذیرفته می گردند.»

این کارشناس مسائل دینی می فزاید:  اما به قولی بهشت را به بها دهند نه به بهانه! آمرزش گناهان در ماه رمضان و ضریب بالای حسنات در روزهای این ماه، صرفاً به بهانه تحمل تشنگی و گرسنگی و دچار شدن به ضعف بدنی صورت نمی گیرد؛ بلکه باید در این ماه از بنده به عبدالهی از آدم بودن به انسانیت، از منیت به حریت رسید تا از شقاوت گذشت و سعادت را درک کرد.

رمضان دفتر پاک نویس اعمال

شاه مرادی می گوید: بیشتر افراد به اشتباه فکر می کنند که ماه رمضان، ماه تمرین بندگی و زیستن به سبک زندگی قرآنی است، در حالی که فرصت کوتاه 30 روزه رمضان، آنقدر مغتنم است که جایی برای تمرین کردن، باقی نمی گذارد! باید در این ماه بندگی کرده و سبک زندگی اسلامی را در جامه جاری کرد تا با گذراندن رمضان سالم، سالی سالم را برای خود و جامعه اسلامی تدارک دید.

وی از مؤلفه های سبک زندگی اسلامی که در ماه رمضان باید آن را در زندگی اجتماعی جاری کرد به احترام گذاشتن به قانون، صله حرم، احترام و تفقد از والدین، سرکشی و کمک به نیازمندان و مستمندان، توجه و دلجویی از ایتام، تدارک سفره های افطاری ساده و ارزان، توجه به عبادات جمعی مانند حضور در مساجد و محافل قرآنی و ... اشاره کرد.

از آنجایی که رمضان را شَهْرُ الْمُواساة؛ ماه مواسات و هم دردی، رَبیعُ الْفُقَراء؛ بهار فقیران و شَهْرُ التَمْحیص؛ماه خالص سازی می نامند، قطعا محبت، سرکشی، دلجویی و کمک کردن به والدین، مستضعفان وایتام و صله رحم در اولویت روزه داران برای عملیاتی کردن سبک زندگی اسلامی است.

جای خالی فرزندان بر سر سفره افطار والدین

فاطمه زندیه دولابی، بانوی خانه داری است که  40 سال است، به عنوان همسر و مادر خانه در ماه مبارک رمضان رتق و فتق امور خانه را با زبان روزه برعهده دارد. او در گفت وگو با خبرنگار ما می گوید: دو دختر کارمند و یک همسر بازنشسته دارم که وظیفه تهیه خورد و خوراک آنها علاوه بر انجام سایر فعالیت های خانه بر عهده من است، ماه رمضان یکی از پُر کارترین و پُر استرس ترین روزهای سال برایم محسوب می شود؛ چرا که هم پرستاری همسر بیمارم را بر عهده دارم و هم باید به فکر سفره افطار و سحر خودم و فرزندانم باشم...

این بانوی خانه دار با اشاره به اینکه توقعی جز احترام از سوی فرزندان و همسرم ندارم، می گوید: با تمام ضعف های ناشی از بالارفتن سن و روزه داری، هنوز دوست دارم سایر فرزندانم که ازدواج کرده اند، در این ایام بیشتر به ما سر بزنند، مخصوصا اینکه افطار را کنار ما باشند.

فاطمه خانم در ادامه می گوید: از قدیم به ما یاد دادند که شرط قبولی دعا و عبادات و درنهایت عاقبت به خیری در رضایت والدین از فرزندان شان است، به نظر من قبولی طاعات و عبادات و مستجاب شدن دعاهای روزه داران در کنار سفره پدر و مادر و نگاه به چهره آنها که خود نوعی دیگر از عبادت است، بیشتر مسیر می شود.

والدین نزدیک ترین ارحام برای صله رحم

عصا زنان با چهره ای برافروخته از هُرم گرم و سوزان هوا که از روی آسفالت داغ کوچه به صورتش می نشست، به سمت در قدیمی حیاطشان می رود. نان سنگک گرم و مقدار کمی پنیر تازه گوسفندی در دستانش است، از عابری سراغ سبزی فروش دوره گرد را می گیرد که صدایش را لحظاتی قبل شنیده است.

بتول خانم برایم می گوید: عباس – تنها پسرش – ده سالی هست که ازدواج کرده و او اکنون در خانه به جای مانده از شوهرش به تنهایی زندگی می کند و هر روز منتظر است که عباس و نوه هایش سری به او بزنند اما انگار مشغله کاری عباس و همسرش زیاد است!.

امروز پنجمین روزی است که او تدارک یک سفره افطاری ساده اما مادرانه را برای خانواده پسرش می بیند و چشم انتظار آنهاست. برای اینکه او را راضی به برگشتن به خانه کنم، می گویم: مادر اگر پسرت قصد آمدن به خانه تو را داشته باشد، حتما قبلش تلفن می زند. در جوابم می گوید: خانه خودشان است، چه لزومی به تلفن زدن! کلید دارند و وارد می شوند، باید سفره ام آماده باشد.! چشمانش به نم نشسته است؛ تا اذان مغرب هنوز کور سویی از امید را می توان در آن چشمان کم سو دید.

این داستان، حال و هوای برخی مادربزرگ ها و پدربزرگ هایی است که اکنون در خانه های محله های ما چشم انتظار یکی از عزیزان خود هستند و غم انگیزتر حال و هوای مادر و پدرانی است که در خانه سالمندان، روزهای بلند تابستان را به سکوت رمضان گره می زنند.

  ماه رمضان، ماه نیکی هاست و چه نیکی برازنده تر از نیکی به پدر و مادر برای مؤمنین می توان سراغ داشت، دیدار با پدر و مادر و ادای احترام به آنها، صله رحم نیز محسوب می شود و اگر ما این نیکی را ترک کرده یا به آن کم توجهی کنیم، قطعا از چند بُعد زیان کرده ایم، هم از نعمت دیدار و کسب حسنه در دیدار پدر و مادر و هم از ثواب صله رحم امام علی علیه السلام می فرماید: «به راستى که صله رحم از واجبات اسلام است و خداى سبحان، امر فرموده که آن را گرامى بدارند و خداوند متعال با هر کس که صله رحم کند، رابطه برقرار مى کند و با هر کس که قطع رحم کند، قطع رابطه مى کند و هر کس که صله رحم را گرامى بدارد، گرامى اش مى دارد.»

حجت الاسلام کبیری کارشناس مسائل اجتماعی و مذهبی در گفت وگو با خبرنگار طنین یاس، صله رحم را اینگونه تعریف می کند:« رحم در لغت و عرف و فقه به معناى نزدیکان و بستگان است؛ یعنى مطلق نزدیکان و بستگان البته با این قید که نسبی باشند نه سببی، چه مذکر باشند و چه م?نث، جزء ورثه باشند یا نه، محرم باشند یا غیر محرم، مسلمان باشند یا کافر، از طرف پدر باشند یا مادر، یا هر دو..» و "صله" به معنی " پیوستن" و " احسان کردن کسی به مال" است که در تجمیع آن "صله رحم" یعنی پیوستگی با نزدیکان و بستگان.

تأکید اسلام بر تحکیم پیوندهای خانوادگی

این کارشناس مسائل مذهبی در خصوص اهمیت صله رحم و نیکی به پدر و مادر، می گوید: اسلام  تا جایی تحکیم پیوندهاى خویشاوندى و استحکام روابط خانوادگى را به شدّت مورد تأکید و توجّه قرار داده است که خداى متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده است  وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وِ بِذِى الْقُرْبى‌ ... و خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیکى کنید. در جاى دیگر مى‌فرماید:وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذى‌ تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً «2»بترسید از آن خدایى که به نام او از یکدیگر درخواست مى‌کنید و درباره ارحام کوتاهى نکنید، همانا خداوند مراقب شماست.

وی در ادامه با اشاره به اینکه فرزندان بعد از ازدواج با درک مفهوم پدری و مادری به طور ملموس آشنا شده و اهمیت وجود پدر و مادر را در زندگی بیشتر درک می کنند، گفت: روزگاری همه ما به عنوان یک عضو خانواده سر یک سفره نشسته و روزی خورده ایم، مادر و پدر با قوای بدنی و  قدرت روحی ناشی جوانی کم و کاستی های رفتاری ما را تحمل می کردند اما با بزرگ شدن و ازدواج فرزندان، علاوه بر حادث شدن ضعف پیری و از بین رفتن قوای روحی؛ نیاز  آنها به همصحبتی و مونس شدن با فرزندانشان چند برابر می شود.

نیاز والدین به رسیدگی ، وظایف از زمره فرزندان است

این کارشناس مسائل اجتماعی ادامه می دهد:  علاقه به همنشینی و در کنار فرزندان بودن برای پدر و مادر یک نیاز و برای فرزندان وظیفه ای کلان به دنبال خواهد داشت، چرا که صرف احترام به افراد در زمان قوای جسمانی و تأمین مالی کاری سهل است و آزمون قبولی در ادای دین فرزند به پدر و مادر در زمان کهنسالی و نیازمندی آنهاست.

حجت الاسلام کبیری، ماه مبارک رمضان را بهترین زمان برای انجام صله رحم  و مادر و پدر را بهترین ارحام دانست و گفت: از منظر قرآن و آموزه های دینی، پدر و مادر در بالاترین مرتبه ارحام هستند؛ مسئله ای که در مباحث فقهی نیز به آن توجه زیادی شده است که از جمله مصادیق آن تقسیم ارث است .

وی با بیان اینکه انسان همانطور که موظف به عبادت خداست، نسبت به دستور خدا برای صله رحم نیز دارای وظیفه است، گفت: استثنا بودن پدر و مادر برای صله رحم تا جایی است که انسان وظیفه ای برای رفت و آمد با اعداءلله یعنی افرادی که دارای مشکل اعتقادیف سیاسی، فکری و .. هستند ندارد، اما  در این حوزه پدر و مادر استثنی هستند حتی اگر دچار لغزش باشند؛ انسان باید همواره رابطه خود را با پدر و مادر حفظ کند و حالت خدمت گزاری به آنها داشته باشد؛ هرچند لازم است مراقب باشد که تحت تأثیر آنها قرار نگیرد.

 البته نتایج حاصل از صله رحم به ویژه رفت و آمد با پدر و مادر و احترام به آنها دو سویه است و در ماه رمضان که تمام حسنات از جانب خداوند با ضریب بالایی محاسبه می شود قطعا کسانی که این وظیفه را به درستی انجام می دهند، از منفعت بیشتری برخوردار خواهند بود، چرا که نشستن بر سر سفره افطار ساده و مهربان پدر و مادر، نه تنها خالی از لطف نیست بلکه برای ادای دین فرصتی مغتنم است تا با کمک مالی، کمک عاطفی، کمک فکری آنها را در سپری کردن روزگاری بهتر، یاری کنیم.

انتهای پیام/j