بسم الله الرحمن الرحیم

این مطلب نه یک تحقیق نه یک یادداشت و نه یک برداشت کوتاه از زندگی ام المؤمنین حضرت خدیجه سلام الله ، اول مؤمن به اسلام  است بلکه بُریده ای از نکاتی است که دوست داشتم در دفتر مجازی خود به یاددگار بنویسم، نکاتی که در قالب گفت وگو از زبان اساتید و کارشناسان مسائل مذهبی شنیده ام.

دهم ماه رمضان، سالروز رحلت حضرت خدیجه سلام الله، همسر و یار مهربان پیامبر اکرم (ص) است.  ایشان بدون شک به عنوان یک زن تأثیرگذار در جامعه خود، یک فعال اجتماعی، یک فعال اقتصادی، بانویی که به همسری پیامبراسلام(ص) نائل شد و طوق گران بهای مادری حضرت زهرا (س) را بر گردن آویخت و در راه حافظت از کیان خانواده، حفاظت از جان پیامبر اسلام و پیروان آن حضرت، صبورانه  فداکاری کرد الگویی مناسبی برای زنان مسلمان به ویژه زنان ایران زمین محسوب می شوند.

اگر چه به طور قطع می توان گفت: میزان شناخت و آگاهی مردم ما به ویژه زنان ایران اسلامی در خصوص زندگی این بانوی بزرگ، شأن و منزلت ایشان در نزد پیامبر و خدا بسیار محدود و در اندازه شأن این بزرگوار نیست.

نسب ارجمند خدیجه

حضرت خدیجه (س) 68 سال قبل از هجرت در خانواده‏ای به دنیا آمد که از نظر شرافت ‏و نسبت ‏های ‏خویشاوندی، در شمار بزرگترین قبیله ‏های عرب بودند. آثار بزرگی و نجابت و شرافت از کردار و گفتار خدیجه (س) پدیدار بود.

خاندان ثروتمند خدیجه (س) که از قبیله هاشم بودند در همه حجاز نفود داشتند پدرش خویلد بن اسد قریشی نام داشت و مادرش فاطمه دختر زائد بن اصم بود. خدیجه (س) در بین اقوام خود یگانه و ممتاز و میان همسالان و هم عصرانکم نظیر بود.

 او به فضایل اخلاقی بسیار معروف بود و به همین خاطرزنان مکه به وی حسد می‏ ورزیدند. دختر خویلد در سجایا و کمالات اخلاقی زبانزد و نمونه بود و به همین خاطر مورد حسادت زنان مکه قرارداست. بی ‏تردید می‏توان گفت‏ که این سجایا و فضایل اخلاقی، در کنار  پاک و مبرا بودن وی از تمام آلودگی‌های دوران جاهلیت همچون فساد و فحشا، رسوم‌ها و خیانت‌های جامعه اعراب ، افتخار هم‌کفو بودن با پیامبر اسلام(ص) و تمامی نسل پیغمبر نصیبشان شده است زیرا که تمامی امامان معصوم(ع) در حقیقت فرزندان زهرا (س) و مادرش حضرت خدیجه (س) به حساب می‌آیند.

نام خدیجه (س) از نام های آسمانی و شناخته شده در سایر ادیان است، در کتاب آسمانی انجیل از حضرت خدیجه (س) به نام "مبارکه" و "همدم حضرت مریم" (س) در بهشت یاد شده است، بانویی که خداوند از زبان جبرائیل به او سلام می رساند.

« بهترین‌ زنان‌ جهانیان‌ عبارت‌اند از: مریم‌ دختر عمران‌، آسیه‌ دختر مزاحم‌، خدیجه‌ دختر خویلد و فاطمه‌، دختر‌ محمد» (الاستیعاب‌، ج‌2، ص720)

«بهترین‌ زنان‌ بهشت‌، مریم‌ دختر عمران‌، خدیجه‌ دختر خویلد، فاطمه‌ دختر محمد و آسیه‌ دختر مزاحم‌، همسر فرعون‌ است» (بحارالانوار، ج13، ص162/ خصال، ج1، ص205/ مسند أحمد بن حنبل، ج1، ص316.)

«بهترین زنان خدیجه و مریم بنت عمران هستند» (صحیح‌ بخاری‌، ج‌4، ص‌‌164)

« آیا نمی‌دانی‌ که‌ خداوند آدم‌، نوح‌، آل‌ابراهیم‌، آل‌عمران‌، علی‌، حسن‌، حسین‌، حمزه‌، جعفر، فاطمه‌ و خدیجه‌ را بر جهانیان‌ برگزید» (بحارالانوار، ج‌37، ص‌‌63.)

روزی‌ جبرئیل‌ به‌ حضور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آمد و جویای‌ خدیجه‌ سلام‌ الله‌علیها شد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم او را نیافت‌. جبرئیل‌ گفت‌: «وقتی‌ که‌ او آمد، به‌ او خبر بده‌ که‌ پروردگارش‌ به‌ او سلام‌ می‌رساند» (بحارالانوار‌، ج‌‌16، ص‌8)

ایمان خدیجه قبل از بعثت!

در نگاهی به سیر تاریخی زندگی حضرت خدیجه (س) شاهد هستید که این بزرگوار پیش از آن که همسر پیامبر (ص) شوند به عنوان یک زن عفیف، پاک و طاهر شناخته می‌شدند و برای ازدواج با پیامبر (ص) ملاک و معیارهای مرسوم دوران جاهلیت را زیر پا گذاشتند! ایشان با ازدواج خود با حضرت محمد (ص) بر همه ملاکهایی همچون یتیم نبودن یا ثروتمند بودن خواستگاران خط بطان کشیدند و به ویژگی های اخلاقی و ایمانی پیامبر(ص) تکیه کردند، در واقع بهره های اخلاقی و معنوی برایشان ارجحیت داشت.

خدیجه سلام الله به گواه تاریخ اول مؤمن به اسلام است، این ایمان آوردن آن هم در آن شرایط به یک تصمیم آنی و احساسی بلکه برگفته از بصیرتی است که سالیان سال آن را در اندیشه های متعالی خود پرورانده است.

پژوهشگر ارزشی کشورمان سیدستار مهدی زاده در این زمینه در گفت وگویی، اظهار داشته است: « ایشان قبل از بعثت پیامبر (ص) به ایشان ایمان آورده بودند و مثل ابوطالب و عبدالمطلب به خاطر پیشگویی های ادیان قبل مثل پیشگویی حبری از احبار یهود و ابو المُوَیهب راهب در راه شام و خواب های بشارت آمیز و صادق بزرگان دینی و نیاکان پیامبر (ص) و به خاطر کراماتی که از رسول خدا (ص) ظاهر شده و پخش شده بود، به رسالت ایشان پی برده بودند و همان طور که ما منتظر امام زمان (عج) هستیم ایشان نیز منتظر ظهور رسول خدا (ص) بودند و دنبال ایشان می گشتند. از این روتا رسول خدا (ص) از غار حرا آمدند و خبر دادند که جبرئیل بر او نازل شده است بلافاصله ایمان آوردند چون از قبل، معرفت و یقین را پیدا کرده بود. ما هم باید نسبت به امام زمانمان چنین باشیم تا بعد از ظهور، معطل معرفت نشویم و به شک و تردید و خدای نکرده مثل قریش و یهود به دشمنی با حجت خدا گرفتار نشویم. چقدر فرق است بین ایمان خدیجه (س) و امیرالمومنین (ع) با ایمان کسانی که چند سال بعد از ظهور پیامبر (ص)، دشمنی شدید با او را در پرونده اعمال خود دارند!در شرافت و فضیلت ایشان همین بس که لیاقت مادری حضرت زهرا (س) و یازده امام معصوم (ع) از فرزندانایشان را پیدا کرد. او کاری کرد که موقع وفاتش از رسول خدا (ص)

با واسطه حضرت زهرا(س) درخواست کفن کرد که در لباسخودش او را دفن کند. پیامبر (ص) گریه کرد و قبول کرد اما خداوند جبرئیل (ع) را فرستاد که ما کفن او را از بهشت برایش می فرستیم و لباستو برای خودت باشد. از این روایت برتری خدیجه (س) بر مادر امیرالمومنین (ع) ثابت می شود.»

همسری عاشق، بنده ای مجاهد

وی بعد از ازدواج با پیامبر اسلام (ص) هیچ گاه برتری داشتن از لحاظ مالی، خانوادگی با منطقه مسکونی و .... را در زندگی مشترکشان به رخ  رسول اکرم (ص) نکشیدند حتی آنقدر با پیامبر اکرم (ص) همراه و همدل شدند که تمامی اموال و ثروتشان را جهت اشاعه دین اسلام در اختیار ایشان گذاشتند، وی چنان در خدمت اسلام و پیامبر اسلام قرار گرفت که علاوه بر عشق همسری ، عشق یک مؤمن را نیز در اعمال و رفتار خود متبلور کرد تا جایی که وقتی تمام مردم پیامبر(ص) را ترک کرده و با ایشان به دشمنی برخاستند تنها حضرت خدیجه (س) به پیامبر اسلام ایمان آورد و تمامی ثروت خود را که بسیاز زیاد بود در راه اسلام انفاق کردند. 

پیامبر (ص) در خصوص ارزش فدارکای و جهاد حضرت خدیجه عذرا (س) فرمودند؛ دو چیز سبب استقامت و پایداری اسلام شد که یکی شمشیر حضرت علی (ع) و دیگری ثروت حضرت خدیجه (س) بود.

اما نکته بارز در شخصیت حضرت خدیجه، حضور اجتماعی ایشان در قالب یک بانوی تاجر در حجاز بود، بانویی که در تجارت هم حیا، پاک دامنی و ایمان را قبل و بعد از گرویدن به اسلام رعایت می کرد، چنانچه می توان گفت: وی اسوه اقتصاد پاک در روزهای قبل از شعب ابیطالب و اسوه اقتصاد مقاومتی در سال های شعب ابی طالب است.

ایشان دارای کاروان‌های تجاری زیادی در آن زمان بودند در عصر جاهلیت که ربا در بین مردم زیاد بود ایشان هرگز از ربا در معاملات تجاریش استفاده نکردند و دستهایشان به ربا خواری آلوده نشد بلکه از طریق تجارت و بازرگانی ثروت و دارای هایشان را کسب می‌کردند.

حضرت خدیجه (س) دارای دین حنیف یا همان دین حضرت ابراهیم (ع) بودند که از اجدادش به حضرت خدیجه (س) رسیده بود ایشان به صورت مستقیم عهده دار کار تجارت نبودند زیرا تجارت به دلیل سختی مسافرت و رفتن به کشورهای مختلف با ایشان به عنوان یک زن تناسب نداشت از این رو در امر تجارت به طور مستقیم وارد نمی‌شدند و مردان را به کار می‌گماردند.

برای تجارت به دو طریق مردم را انتخاب می‌کردند یک گروه که در مقابل یک اجرت معین و متناسب با سختی کار به آنان حقوق می‌دادند و گروه دوم به صورت مضاربه بود که سود حاصل از تجارت را با به این افراد می‌دادند، از این رو حضرت خدیجه (س) براساس سهمیه‌ای که قبلاً مشخص شده بود حقوق را پردا خت می‌کردند اما در زمانی که کاروان‌های تجاری دچار خسارت شده بود حضرت خدیجه (س) خسارت مربوطه را متوجه اموال خود می‌دانست در واقع یک نوع بازار کار را برای افراد در دوران جاهلیت ایجاد کرده بودند.

خدیجه (س) ام المؤمنین جهان اسلام

می توان گفت: لقب ام المؤمنین در واقع به  سبب شایستگی و لیاقت حضرت خدیجه(س) به ایشان داده شده است و هر آنجه در زیارت عاشورای حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) درباره مادران اهل بیت (ع)خوانده می‌شود در مورد حضرت خدیجه(س) نیز صدق می‌کند چه بسا حضرت امیرمومنان علی (ع) نیز می فرمایند؛ سادات و بهترین زنان چهار نفر هستند که شامل حضرت خدیجه(س)، حضرت زهرا(س)، حضرت آسیه (س) و حضرت مریم(س)می‌شود.

انتهای پیام/ ت