چند سالی است که قبح استعمال سیگار و قلیان در دختران ایرانی و حتی خانواده های آنها شکسته شده است،: این روزها شاهد افزایش استعمال دخانیات در بین زنان و دختران ایرانی هستیم. استعمالی که از نظر رفتارشناسی یک نوع رفتار نمایشی تلقی می شود که ناشی از کمبود اعتماد به نفس و یا وجود عقده های حقارت در این افراد است. در حقیقت این افراد می خواهند با استعمال سیگار یک نوع اعتراض و یا رفتاری که بدون برنامه ریزی است را به نمایش بگذارند. نمایشی که در آن، خود را به صورت موجودی قدرتمند، قوی و مستقل معرفی می کند که این امر با هنجارهای جامعه در ستیز است.

نقش مؤثر کافی شاپ ها و سفره خانه ها در سیگاری شدن زنان و دختران جوان

در روی آوردن دختران به سیگار، قلیان و بعد از آن مواد مخدر قطعا نقش کافی شاپ ها و سفره خانه ها پررنگ تر از آن چیزی است که تصورش را می کنیم! چرا که ظهور کافی شاپ ها، سفره خانه و قهوه خانه ها در شکستن قبح سیگار و قلیان کشیدن دخترها به عنوان محیطی امن و دور از دید همگان نقش بسزایی ایفا می کند.

نکته حائز اهمیت این است که در صورت شکستن قبح استعمال توسط زنان احتمال اعتیاد به مواد مخدر در این گروه 10 برابر بیشتر از حالت عادی می شود. این در شرایطی است که با توجه به تفاوت در مکانیزم های رفتاری در زنان و مردان، استعداد زن های سیگاری در اعتیاد به مخدر بیشتر از مردان است و به عبارتی سهم زنان سیگاری در اعتیاد به مخدر بیشتر از مردان است.

یک قرن فریب زنان برای مصرف دخانیات

از حدود صد سال پیش یعنی زمانی که شرکت های دخانیات زنان را با تبلیغات فریبنده هدف خود قرار دادند تعداد زنان سیگاری رو به افزایش گذاشت.

شرکت های دخانی تلاش کردند تا از طریق تبلیغاتی که مدل های جذاب و مورد پسند زنان را نشان می داد، پیام های تبلیغاتی که مدل های جذاب و مورد پسند زنان را نشان می داد، پیام های تبلیغاتی خود را با تمایلات زنان و دختران جوان متناسب کنند. آنها با این پیام که « انتخاب خود را پیدا کنید» و با نشان دادن زنانی از زمینه های قومی و نژادی مختلف، زنان و دختران را هدف گرفتند. این پیام نشان می داد که سیگار کشیدن با آزادی و قدرت زنان ارتباط دارد. ترفندهای دیگر این شرکت ها شامل پیشنهاد تخفیف غذا یا اجناس خانگی معمل، هدیه دادن تقویم، دفترچه، تلفن یا لباس خرید سیگار بود.

این روند طوری ادامه پیدا کرد که در سال 2010 میلیون زن در سراسر جهان سیگار مصرف می کردند، نیمی از این زنان سیگاری در کشورهای با درآمد بالا و نیمی دیگر در کشورهای با درآمد پایین و متوسط بودند. آمارها نشان می دهد در سال 2010 در ایران 9 درصد دختران 13 تا 15 سال و کمتر از 1 درصد زنان 15 تا 64 ساله به صورت روزانه سیگار مصرف می کنند.

براساس آمار ارائه‌‌شده از سوی محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات 5/3 تا 4 درصد زنان در کشور سیگار می‌کشند. همچنین هر چه سطح سواد در قشر جوان افزایش می‌یابد، مصرف سیگار بویژه در زنان تحصیلکرده افزایش می‌یابد. چندی پیش خسرو صادق‌نیت، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات از شیوع شتابان و نگران‌کننده مصرف قلیان خبر داد.

به گفته او تا سال 86 مصرف قلیان روند کاهشی داشت ولی از سال 88 این روند رو به افزایش است. متأسفانه رشد مصرف قلیان در دختران بیش از 2 برابر و در پسران نزدیک به 2 برابر بوده است. سال 82 میزان مصرف قلیان در دختران 7/8 درصد بود که سال 86، به حدود 20 درصد رسید.

مصرف مواد دخانی در سال‌های 82 تا 86 در دختران از یک به 9 درصد افزایش ‌یافته که این افزایش به دلیل بالا رفتن مصرف قلیان است. در سال‌های 85 تا 90 روند مصرف سیگار ‌جز گروه سنی 25 تا 35 سال ثابت بود ولی درباره قلیان بنابر آمار سال 90 مصرف روزانه 2 برابر افزایش‌ یافته که بیشترین میزان مربوط به افزایش مصرف قلیان در زنان است.

اما زنان به دلایل مختلفی مانند توصیه دوستان و آشنایان به مصرف سیگار، بیکاری، ناراحتی روانی، تهایی و خستگی و دیدن نمایش سیگار کشیدن بازیگران در فیلم ها را برای سیگار کشیدن خود ذکر می کنند، دختر جوان برای جلوگیری از افزایش وزن  و نشان دادن خود به عنوان افرادی مستقل و جذاب، سیگار می کشند، همچنین بسیاری از زنان استرس را به عنوان یکی از دلایل سیگار کشیدن خود بیان می کنند.

پُز اجتماعی یا ناهنجاری های رفتاری!

امرالله امانی، دکترای جامعه شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار طنین یاس به تشریح عوامل گرایش زنان و دختران جوان به استفاده از سیگار پرداخت و اظهار داشت: متأسفانه امروز شاهدیم که بعضی از زنان به راحتی مثل مردان در انظار عمومی سیگار می کشند.

وی افزود: مجموعه آسیب ها در هر جامعه یا نا به هنجاری سلسله مراتب و درجات مختلف دارد و پدیده ای نیست که منجر به یک عامل باشد، در ناهنجاری اجتماعی بسته به میزان جرم و قُبح اجتماعی مجازات تعیین می شود به طور مثال فردی که مواد مخدر مصرف می کند یک نا به هنجاری است و با توجه به قُبح جرم مجازات برای او اعمال می شود.

این جامعه شناس ادامه داد: سیگار نا به هنجار اجتماعی به حساب نمی آید و از قدیم مردان به راحتی آن را مصرف می کردند ، از آنجایی که برای جامعه ما عموم هنجارها ریشه در اعتقاد دینی و ملی دارد، تعیین میزان قُبح یک آسیب اجتماعی ریشه در همین اعتقادات دارد؛ از نظر بسیار زیادی از مردم سیگار کشیدن خصوصا در زنان مورد پسند، نیست.

وی بیان کرد با توجه به شرایط فرهنگی ما سیگار کشیدن زنان قُبح اجتماعی بالایی دارد، در جامعه شناسی پدیده ای با عنوان "فشار هنجاری" داریم  یعنی (برخی از هنجارها بر روی افراد فشاری را ایجاد می کند که مانع پذیرش رفتار می شود) امروزه فشار هنجاری پایین آمده و به تبع آن رفتارهای ناپسند قبلی، امری عادی تلقی می شود؛ سیگار کشیدن زنان آن هم در ملاء عام یکی از مواردی است که فشار هنجاری نسبت به آن کاهش یافته است.

علل گرایش زنان به دخانیات!

این عضو هیئت علمی دانشگاه در خصوص دیگر عوامل گرایش زنان به مصرف سیگار بیان کرد : رسوخ نامناسب مُدرنیته در خانواده، نظارت کم جامعه و نهادهای اجتماعی، تهاجم غرب، کم توجهی والدین و ارتباط با دوستان ناسالم از جمله عواملی است که فشار هنجاری را کم کرده است تا جایی که فرد برهنجارهایی که بر عُرف استوار است احساس مسئولیت نمی کند؛ این عامل باعث می شود افراد  در ملاء عام و خصوصا زنان بدون در نظر گرفتن جایگاه  و موقعیت خود رفتار ناپسندی همچون سیگار کشیدن را انجام دهند.

وی یکی دیگر از عوامل گرایش زنان به مصرف سیگار را ارزش شدن ، ارزش های منفی دانست و گفت: متأسفانه امروزه شاهد ارزشمند شدن ارزش های منفی در جامعه هستیم.

امانی به دست آوردن ارزش و ترس از هراس پایگاهی ( ترس از سقوط منزلت اجتماعی) را از دیگر عوامل استفاده زنان از سیگار دانست و خاطر نشان کرد: برخی افراد سعی دارند با مجهز شدن به برخی از ابزارها نظیر آرایش های غلیظ ، تیپ های نامتعارف و به دست گرفتن سیگار و .. سعی دارند، پایگاه اجتماعی خود را بالا ببرند؛ هراس پایگاهی فیلم بازی کردن برای کسب کلاس اجتماعی است که بعضی زنانی که سیگار مصرف می کنند از این قاعده مستثنی نیستند.

سیگار کشیدن فقط یک پوز اجتماعی نیست ، بلکه یک نوع اعتیاد است! اعتیادی که می تواند پیش رونده باشد و نخ سیگار را به مواد مخدر سنتی و سپس صنعتی تبدیل کند.

آسیب های جسمی و روانی سیگار

سیگار کشیدن موجب مشکلات تنفسی، برونشیت، بیماری قلبی، بیماری انسداد عروق، مشکلات عصبی و افسردگی می شود. احتمال ابتلای افراد سیگاری به سرطان دهان 4 برابر افراد غیرسیگاری است. این سرطان در گونه لثه، زبان، لب، کف و دور دهان ایجاد می شود. همچنین زنانی که سیگار می کشند، مشکلاتی در رابطه با دوره قاعدگی خود مانند « درد بیشتر قاعدگی » دارند احتمال پوکی استخوان، در زنانی که سیگار می کشند بیشتر است و در نتیجه تراکم استخوان کمتر و احتمال بیشتر شکستگی کفل ودر آنها دیده می شود. همچنین سیگار کشیدن موجب چین و چروک صورت می شود، احتمال ابتلا به سرطان ریه پیشرفته  در زنانی که سیگار می شکند، 10 برابر زنان غیرسیگاری است. زنانی که سیگار می کشند به طور متوسط 5/14 سال زودتر می میرند.

با توجه به این که سیگار کشیدن در مردان یبشتر است، زنان و کودکان به میزان بیشتری در معرض دود غیرمستقیم سیگار قرار می گیرند و توسط آن آسیب می بینند از تمام مرگ هایی که به دود غیرمستقیم نسبت داده می شود حدود 47 درصد از آن در زنان غیرسیگاری اتفاق می افتد. احتمال ابتلا به سرطان ریه در زنان غیرسیگاری که در معرض دود غیر مستقیم دخانیات همسران شان هستند، تقریبا 28 درصد افزایش می یابد. استنشاق دود غیرمستقیم دخانیات، تأثیر منفی فوری بر سیستم قلبی و عروقی لخته شده خون و افزایش احتمال ابتلا به حمله قلبی و سکته دارد.

همچنین دود غیرمستقیم دخانیات موجب بروز علائم بیماری های مزمن تنفسی مانند سرفه، بیحالی، خس خس سینه و تنگی نفس در غیر سیگاری ها می گردد. استنشاق دود غیر مستقیم دخانیات با ابتلا به عفونت سل نیز ارتباط دارد.

عوارض استعمال مستقیم یا غیرمستقیم سیگار برای بانوان باردار

حال اگر بانوان سیگاری یا بانوانی که در معرض دود غیرمستقیم دخانیات قرار دارند باردار باشند آسیب های زیادی را متحمل می شوند.

مطالعات متعدد نشان داده است که سیگار کشیدن و استنشاق دود غیرمستقیم سیگار توسط زنان باردار، یکی از علل مهم سقط جنین ناخواسته، تولد زودرس، مرده زایی، پارگی ناگهانی جفت از جنین، افزایش خطر مرگ ناگهانی نوزاد و دوره بارداری کوتاهتر است. همچنین سیگار کشیدن  و استنشاق دود غیر مستقیم سیگار در طول دوران بارداری، خطرکندی رشد و کاهش وزن نوزاد، اختلالات تنفسی و مشکلات بینایی در دوران کودکی، سرطان خون، عقب ماندگی ذهنی، اختلال حواس و بزهکاری، و خوشنت  در دوران جوانی و بزرگسالی را افزایش می دهد.

یک چهارم همه مرگ های ناگهانی نوزادان به سیگار کشیدن مادران در دوران بارداری نسبت داده می شود همچنین میزان مرگ و میر جنین در زنان باردار که سیگار می کشند 35 درصد بالاتر است.

"ترک سیگار"

در عین آن که ترک سیگار نمی‌تواند تاثیرات مخرب زمان استعمال را ناپدید کند؛ اما ترک کردن آن بسیاری از مشکلات را کاهش خواهد داد. مهم نیست که چند سال است که سیگار می‌کشید؛ بلکه باید توجه داشته باشید که با ترک سیگار از رساندن صدمه بیشتر به خود جلوگیری خواهید کرد. اگر در ترک سیگار نیازمند کمک هستید؛ می‌توانید از مشاوره بهره بگیرید؛ ضمن آن که در غیر این صورت می‌توانید با فراهم کردن فهرستی از دلایل علاقه‌مندی خود به سیگار جایگزین مناسبی برای آنان پیدا کنید.

روزی را برای ترک سیگار انتخاب کنید که هیچگونه استرسی نداشته باشید و تمام سیگارها، کبریت‌ها و فندک‌ها را دور ریخته و تا زمانی که هنوز میل کشیدن به سیگار دارید از حضور در جمع‌های سیگاری اجتناب کنید.

امروزه برچسب‌های نیکوتینی راه حل ساده‌ای برای ترک سیگار است؛ زیرا این برچسب‌ها مقادیر ثابتی از نیکوتین‌ را از طریق پوست به بدن رسانده و مانع تمایل شدید فرد به سیگار کشیدن می‌شود.